Even voorstellen: wie ben je en wat heb je met zending?
Mijn naam is Karin van den Broeke. En als het gaat om de vraag ‘wat heb je met zending’, dan moet ik misschien zeggen dat in mijn eigen levensverhaal zichtbaar wordt wat de vruchten kunnen zijn van behoedzame zending. Als kind groeide ik op in een randkerkelijk gezin. Vanuit de traditie in het gezin van mijn moeder ben ik wel gedoopt, maar we gingen niet naar de kerk. Pas heel laat in mijn leven hoorde ik iets van de pijn die daaraan voorafgegaan is. Het was veel meer zijdelings dat ik iets van kerk en geloof meekreeg. Verhalen en liedjes van mijn oma. De ruimte om een jaartje mee te gaan naar de zondagsschool met een vriendinnetje. Een dominee die mooie verhalen vertelde in het godsdienstonderwijs op een openbare school. Een aardige oom met wie ik wel eens mee mocht naar de kerk. En eigenlijk pas in mijn studententijd kwam ik, opnieuw via vrienden, iets bewuster in aanraking met de kerk en werd ik geraakt door de bevrijdende kracht van het Evangelie en door het Bijbelse visioen van gerechtigheid en vrede.
Sinds mijn vroege studententijd zijn geloof en kerk essentieel in mijn leven. Ik heb in God een bron van vertrouwen gevonden die me opnieuw in het leven verankerd heeft. Als kind voelde ik pijn om een – vanuit hun levensgeschiedenis heel begrijpelijke – meer angstige en soms zelfs wantrouwende levenshouding die ik bij mijn ouders proefde. Ik ben dankbaar voor het anker dat ik vervolgens ontdekt heb.
Sinds mijn 29e ben ik predikant. Dat ben ik geweest en wil ik zijn in heel verschillende contexten. Zeeuwse dorpsdominee, Leids studenten- en academiepredikant, preses synode van de Protestantse Kerk in Nederland, bestuurder van de Wereldraad van Kerken, voorzitter van het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap: het komt samen in de schets van mijn predikantschap. Op dit moment geef ik leiding aan Kerk in Actie (samen met een collega, bij mij ligt de inhoudelijke aansturing). Vlak voordat ik 62 jaar werd dacht ik: ‘Maar ik kan nog één keer ‘terug’ naar de lokale gemeente.’ En inmiddels heb ik in die lijn ook een beroep aanvaard: De verbintenisdienst staat gepland voor de Eerste Zondag van de Advent, in Oost-Souburg. De lokale gemeente en het wereldwijd samen kerk-zijn: voor mij hoort het wezenlijk bij elkaar.
Waar liggen voor jou programmatisch de uitdagingen voor jouw werk/jouw organisatie in de komende tijd?
Nu nog sprekend vanuit Kerk in Actie: juist die verbondenheid van zoveel mensen, wereldwijd, die ieder op hun eigen plaats kerk zijn en geroepen en gedragen worden door God om een weg van gerechtigheid, verzoening en eenheid te gaan, die is essentieel en het is ook waar Kerk in Actie graag aan bouwt.
In de kerk in Nederland zien we hoe kerken in de overlevingsstand kunnen schieten vanuit de zorg om aantallen jongeren, kerkgangers of ambtsdragers. In gedachten hoor ik dan het gesprek dat ik ooit in de Middle East Council of Churches meemaakte. Ook daar waren zorgen over het ‘voortbestaan’. Waarop één kerkleider zei: ‘Waar hebben we het over? Wat is onze roeping? ‘Er zíjn’ in tijden van nood. Er is hier nood genoeg. Laten we aan de slag gaan!’ Of ik zie de kerkgangers in Nigeria voor me, die het Paasgeloof uitjubelen, terwijl ze met doodsbedreigingen leven. ‘We wéten dat het leven onzeker is. Ons geloof in God is wat ons gaande houdt.’
Voor Kerk in Actie zie ik hoe het woord ‘zending’ soms een lastig woord is. Nog zo vaak wordt het verstaan als ‘Westerse christenen hebben iets wat ze elders op aarde gaan brengen.’ Alle medewerkers van Kerk in Actie weten en ervaren hoe het wereldwijd samen kerk-zijn deel is van de Missio Dei: de missie die God zelf op aarde heeft, waar wij ons door laten inspireren en waar we aan bij kunnen dragen.
Om kerkgangers te laten delen in de ervaringen van wereldwijd van ‘samen kerk-zijn’, en om in Nederland zelf daadwerkelijk samen ‘kerk in actie’ te zijn en handen en voeten te geven aan de liefde van Christus die ons drijft, dat blijft de uitdaging en de kans voor Kerk in Actie.
Hoe zie jij de verhouding tussen zending binnen Nederland en zending vanuit Nederland en zending van overal naar overal?
Opnieuw: het doet ertoe wat we onder het woord ‘zending’ verstaan. Dat is voor mij samen kerk-zijn als gezondenen, op de weg die God met mensen wil gaan. In de praktijk is het niet altijd zo gemakkelijk vorm te geven, maar de zending ‘van overal naar overal’ staat voor mij met stip bovenaan als het gaat om wat we wereldwijd nodig hebben. In Nederland hebben we enkele decennia gekend waarin de verlegenheid met spreken over geloof in de publieke ruimte steeds groter werd. Langzamerhand komt er weer een beetje vrijmoedigheid terug. Wat ben ik dankbaar dat ik als kind juist nog meemaakte dat ik, ondanks het feit dat ik het niet zomaar van huis uit meekreeg, iets kon proeven van wat kerk en geloof in het leven van concrete mensen betekende. Die ervaring nam ook mij uiteindelijk mee op de weg waarvan ik geloof dat God die met ons wil gaan. Wat ben ik daarnaast dankbaar voor de vele ontmoetingen die ik over de grenzen van kerken, culturen en landen heen, heb gehad rond het Woord van God en het geloof in Jezus Christus. Hier en daar heb ik daar, als predikant of vanuit andere rollen, ook wat van door kunnen geven. Ook als echtgenoot en moeder heb ik er gelukkig iets van kunnen delen. Waar we maar kunnen versterken dat ontmoetingen tot stand komen die de Geest doen waaien en die vertrouwen en moed versterken op de weg van het Koninkrijk van God, moeten we ons daar als kerken en als organisaties met een christelijke identiteit voluit voor inzetten.
“Wat ben ik dankbaar dat ik als kind juist nog meemaakte dat ik, ondanks het feit dat ik het niet zomaar van huis uit meekreeg, iets kon proeven van wat kerk en geloof in het leven van concrete mensen betekende. Die ervaring nam ook mij uiteindelijk mee op de weg waarvan ik geloof dat God die met ons wil gaan.”
En geen misverstanden: dat kan in het groot en in het klein. ‘Van overal naar overal’ betekent voor mij ook dat mensen open staan voor ontmoetingen in de eigen straat. Bereid om iets te laten zien van wat er in je omgaat, maar zeker ook bereid om te luisteren naar wat er in de ander omgaat.
Waarvan gaan jouw ogen van glimmen?
Laatst zat ik als kerkganger op zondagmorgen in de kerk, gewoon in de kerk van de plaats waar ik woon, en waar ik in het verleden ook als predikant gewerkt heb. Een gastvoorganger liet als glorialied een lied in het Xhosa zingen. Een eenvoudige, doch meteen swingende, wisselzang met de gemeente. Masithi! (Zing!) Amen! Si-ys-ku-du-mi-sa. Amen, Bawo. (Amen. Wij prijzen jou. Amen, Vader.) Op een heel eenvoudige manier proefde ik iets van verrassing, en van swingende vrolijkheid in de gemeente. Dat soort momenten wens ik ons, wereldwijd, veel vaker. De kerk is voor mij de plek waar de moeilijke kanten van het leven, verdriet, onrecht en pijn, voluit gehoord en besproken mogen en moeten worden. Maar ik word ook echt geraakt als we met elkaar de toon vinden om vertrouwen te vieren. In internationale contexten kom ik de uitbundigheid wat vaker tegen dan in onze Nederlandse kerken. Forceren daarvan in Nederlandse kerken kan niet zomaar, taalvelden moeten ook altijd weer op elkaar aansluiten en natuurlijk blijven. Maar als het lukt om de bron van kracht ook op deze wijze te vieren en te beleven, dan doet me dat goed.
Hoe kunnen we elkaar als kerken en zendingsorganisaties versterken in de missionaire opdracht?
Oecumene ligt me na aan het hart: het zoeken naar eenheid en verbondenheid als antwoord op de gebrokenheid. Het zoeken naar heelheid tegenover de gebrokenheid, niet alleen van de kerk, maar ook in de wereld. Het toekomen aan eenheid en heelheid als voorsmaak van dat waar we op hopen en ons op richten. In de missionaire opdracht van kerken en zendingsorganisaties vind ik het al heel wat als we dáár goed aan toekomen. Elkaar open, respectvol en nieuwsgierig tegemoet treden in het vertrouwen en het besef dat we sámen de weg gaan.
De Nederlandse Zendingsraad spant zich steeds in om een faciliterende tafel te bieden. Dat dat vrucht mag blijven dragen, ook in de komende jaren!
Foto: met dank aan de World Council of Churches: tijdens een meeting van de Theological Reference Group van de Wereldraad van Kerken, maart 2025, Sri Lanka.