“Het is niet langer te ontkennen: ‘God doet iets in deze dagen. Hij is echt iets van plan.’ Serieuze onderzoeken ondersteunen met harde cijfers de verhalen, geruchten en anekdotes die ons uit de hele Westerse seculiere wereld bereiken, of de indruk die we zelf mogelijk al kregen door toenemend kerkbezoek of bekeringen in onze omgeving: God doet iets!” ‘woorden van William den Boer over ‘Responding to the Rebirth’, een eendaagse conferentie waarin de veranderende culturele stroming en de impact daarvan op de kerk werden onderzocht, op 22 november in Londen.
De organisatie van deze dag, waaraan zo’n 700 mensen deelnamen, was in handen van twee bekende schrijvers en podcastmakers, Justin Brierley en Glen Scrivener. Diverse Nederlanders namen deel en na afloop verschenen verschillende verslagen en analyses. In dit artikel geven we vooral aandacht aan de verslagen geschreven door William den Boer op tgcnederland.nl en door Nelleke Plomp en Daan Molenaar in de Verspieders substack.
The Quiet Revival
’Den Boer schrijft: “Tijdens de conferentie worden allereerst de feiten op een rijtje gezet. Niet alleen de statistieken bevestigen het beeld dat Justin Brierley in 2023 schetste. De afgelopen twee jaar volgen allerlei ontwikkelingen elkaar in snel tempo op. Ze verraden dat op intellectueel en cultureel niveau het tij aan het keren is.”
Voor een groeiende groep vooral jonge mensen is het christelijk geloof weer helemaal in beeld als een serieuze optie. Die omkeer van de culturele trend in het VK werd dit jaar zichtbaar in Het geruchtmakende rapport van The Bible Society, ‘The Quiet Revival’. Den Boer vat samen: “Kerkbezoek steeg van 8% in 2018 tot 12% in 2024, maar de categorie 18-24-jarigen verviervoudigde in die periode van 4% tot 16%. De groei van het aantal mannelijke kerkgangers verloopt daarbij sneller dan dat van vrouwen. Eén derde van het aantal kerkgangers onder de 55 jaar heeft een multi-etnische achtergrond. De interesse in Pinksterkerken en Rooms-Katholieke kerken groeit daarbij sneller dan die voor Anglicaanse kerken. Er is sprake van grote honger naar kennis over God en de Bijbel en van grote spirituele openheid.”
Ambivalentie
Plomp en Molenaar beschrijven de ambivalentie over deze openheid zoals die op de conferentie werd verwoord: “De opleving is echter ambivalent, het geeft wisselende indrukken. Jongeren komen vanuit allerlei kanten en met diverse motieven naar de kerk. De één komt uit New Age, een ander is progressief, en weer een ander hoopt in kerk en geloof een basis te vinden voor een ferme, nationalistische identiteit. Invloeden zoals die van Jordan Peterson spelen hierbij een rol; met name jonge mannen, die een belangrijke groep vormen in deze opleving, zoeken naar structuur, geestelijke discipline en een heldere identiteit – een vatbaarheid voor een cultuurchristendom-achtige gevoeligheid. Juist dit is de dunne lijn. Hoe moet je als kerk omgaan met een zoektocht die draait om kracht en identiteit, terwijl het evangelie juist vraagt om dienstbaarheid, overgave en bekering?
Bishop Mike Royal benadrukte de urgentie: ‘De lijn tussen waarheid en leugen is paper thin’ en waarschuwde: ‘Laat het geloof niet stelen door nationalisme!’ We kunnen hoopvol en enthousiast zijn, maar we moeten ook scherp onderscheiden wat geloof in Christus is en wat een ongezonde reactie is op de struggles van jonge mensen met onze cultuur.”
Ja, maar nee, maar ja
Culturele analyses speelden een nadrukkelijke rol op de conferentie. Spreker Glen Scrivener verkondigde: We gaan door een storm met gevaren aan beide kanten. Den Boer beschrijft zijn boodschap: “Waar het samenvattend op neerkomt is dit: zowel ter linkerzijde (Tom Holland) als ter rechterzijde (Jordan Petersen) bevinden zich profeten aan de rand van de kerk die de Joods-christelijke traditie erkennen als bron voor waarden waaraan men wil vasthouden. Het probleem is dat wanneer deze waarden van hun diepste bron worden losgemaakt, er iets onwaarachtigs en onevenwichtigs ontstaat. Zoals ter linkerzijde de nadruk op seksuele vrijheid en ter rechterzijde de nadruk op masculiniteit. Van beide kanten komen mensen naar de kerk. Hoe reageren we op hen?”
“Met ja, maar nee, maar ja, aldus Scrivener. We kunnen allereerst het waarheidselement in hun visie bevestigen, maar moeten de onwaarheid of afgoderij erin vervolgens aanwijzen en ontmaskeren: Waar jij naar op zoek bent, is daar uiteindelijk niet te vinden. Om vervolgens te wijzen op Jezus Christus als de ware Bron die hun verlangen wél volledig zal kunnen vervullen.”
Derde weg
De reactie van de kerk op deze ambivalente openheid vraagt wijsheid en moed om Jezus Christus ter sprake te brengen. “In onze gepolariseerde cultuur moet de kerk een plaats zijn waar iedereen wordt gehoord en het gesprek met de ander wordt aangegaan.”
Den Boer de positie die van de kerk wordt gevraagd: “Eerder is het zo dat we ons volledig moeten voorbereiden op openheid voor geloof en kerk vanuit zeer verschillende, tegenovergestelde culturele posities, zowel uiterst links en progressief als uiterst rechts en conservatief. Dat is spannend en vraagt van christenen om ons vooral niet politiek en cultureel in een seculier frame te laten duwen, maar vanuit het Evangelie van Jezus Christus en zoekend naar de waarheid de polarisatie te ontstijgen en dwars door alle gebruikelijke politieke en culturele bubbels heen Jezus Christus te verkondigen. Deze zogenaamde ‘derde weg’ (zie ook zeker dit artikel van Scrivener, dat een uitwerking is van zijn presentatie tijdens de conferentie) is zeker geen grijs en smaakloos compromis maar een geheel andere positie vanwege een geheel ander fundament.”
Revival was black
Plomp en Molenaar beschrijven ook een intercultureel aspect van de revival: “We waren onder de indruk van Bishop Mike Royal, de General Secretary of Churches Together in England – vergelijkbaar met de Raad van Kerken. Hij bracht het perspectief van migrantenkerken in en zei: een opwekking is al veel langer gaande, maar die hebben we gemist ‘because it was black.’ Extra pijnlijk dat – ook in Nederland – terugkeer naar het christendom en de kerk zo vaak rechts-nationalistisch gekleurd wordt. De bisschop sloot zijn lezing af met een gepassioneerde oproep, zoals al eerder genoemd: laat het geloof niet stelen door nationalisme! Zorg voor kerken waar jongeren met een conservatieve, nationalistische houding mensen leren kennen die geworteld zijn in Christus en de Bijbel.”