Oumar* was 15 toen hij zijn land Guinee ontvluchtte. Op 12-jarige leeftijd, onderweg van school naar huis, verloor hij zijn vriend naast zich door een kogel van de politie. De twee jongens waren per ongeluk in een van de vele demonstraties in de hoofdstad terecht gekomen die vaak hardhandig door de autoriteiten werden beëindigd. Moeder Oumar, weduwe, besloot met haar twaalfjarige en haar veel jongere zoon naar het platteland naar haar vader te verhuizen. Weg van de onrust en het gevaar in de hoofdstad.
Wetteloosheid
Drie jaar lang ging dat goed. Totdat daar een conflict over vooroudergronden ontstond. Als relatieve nieuwkomer en dus buitenstaander, werd de inmiddels 15-jarige Oumar verantwoordelijk gehouden voor verwondingen van mensen van de rivaliserende bevolkingsgroep. Volkomen onterecht aangezien de jongen tijdens de gevechten de schapen aan het hoeden was. Gezien de wetteloosheid die onder de toenmalige dictator heerste, grepen autoriteiten niet in. Grootvader vreesde voor een lynchpartij waarin zijn kleinzoon het lijdend voorwerp zou zijn en sommeerde de jongen te vluchten. Zoals het een goede Afrikaanse kleinzoon betaamt, deed hij wat grootvader hem zei. Met wat handgeld, zonder papieren en zonder afscheid genomen te hebben van moeder en broertje begon zijn tocht.
Hij trok door zijn geboorteland de grens over naar Mali, in een tijd dat in de regio grote argwaan bestond tegenover iedereen vanwege een stevige Ebola-uitbraak. Lopend, steekpenningen betalend, soms ten prooi vallend van uitbuiters, af en toe liftend, slaagde hij erin de grens met Algerije te bereiken. In Algerije viel hij in het systeem van ‘nieuwe slavernij’, wist te ontsnappen en haalde Marokko. In de havenstad Tanger hield hij zich, inmiddels verjarend naar 16 jaar, in leven met wat klussen en wat de goedwillende moslim voor hem over had. Omdat Oumar, ondanks alle ontberingen en de door hem te dragen trauma’s een aimabel mens is, werd hij geholpen om in een kofferbak de Spaanse enclave Ceuta te bereiken. Vandaar werd hij verscheept en in een centrum in Madrid geplaatst.
Oumar kwam in een vrachtwagen terecht en werd midden in een nacht gedumpt in wat later Amsterdam bleek te zijn.
Na een maand, zonder enig formeel moment zoals een asielaanvraag, werd de groep in het centrum verdeeld tussen zij die in Spanje konden blijven en zij die naar elders moesten vertrekken. Oumar kwam in een vrachtwagen terecht en werd midden in een nacht gedumpt in wat later Amsterdam bleek te zijn. Op straat zag hij tot zijn opluchting ook mensen met een vergelijkbaar uiterlijk die hij durfde te benaderen. Toen meerdere mensen hem aanraadden om zich bij een politiebureau te melden, heeft hij dat gedaan. De asielaanvraag, als net 16-jarige, in Ter Apel, Nederland, was een feit.
Asielaanvraag afgewezen
Daarmee begon de sleeptocht door Nederland, van asielzoekerscentrum naar asielzoekerscentrum. Ondanks de bemoeienis van de verplichte voogdijinstelling voor minderjarigen, kon deze opgroeiende jongere nergens langer wortelen dan een paar maanden, nergens naar school. De eerste zelfbeschadigingen zorgden voor paniek, een serieuze poging tot suïcide deed de voogdijinstelling besluiten om de jongeman op te nemen in een jeugdzorg-plus instelling, gesloten. Tussen de ontspoorde en vaak agressieve jongeren ging Oumar in ieder geval naar school en leerde uitstekend Nederlands. Daar is dan ook al het positieve mee gezegd: zijn asielaanvraag werd afgewezen. Zodra hij achttien zou worden, zou hij het land moeten verlaten.
Hij kan niet terug. Hij weet niet of zijn familieleden nog leven.
Maar hij kan niet terug. Hij weet niet of zijn familieleden nog leven. Social media leveren niets op: zij zijn, in tegenstelling tot Oumar die de koranschool volgde en zeven talen spreekt, analfabeet. Bovendien zijn ook zij getraumatiseerd hun oude woonplaats ontvlucht. Oumar zelf is doodsbang voor zijn geboorteland, waar de dictator inmiddels is afgezet, maar waar de coupplegers een overgangsregering vormen die er maar niet in slaagt om nieuwe verkiezingen en daarmee het installeren van een legitieme regering te organiseren. Er worden ook nu mensen zonder proces gevangengenomen of er verdwijnen mensen.
Onmacht
Oumar heeft inmiddels een Nederlandse familie en heeft allerlei baantjes in de vrijwillige sector opgepakt. En zodra dat kon is hij, in ieder geval uitgerust met een burgerservicenummer, gaan werken. Maar dat is pas sinds een jaar. Tot dat moment waren opleiding en formeel werk niet geoorloofd. Behandeling van de trauma’s is moeilijk gezien de grote onzekerheid waarin hij leeft. Met enige regelmaat krijgt de onmacht greep op hem maar slaagt hij er keer op keer in om toch weer terug uit de wanhoop te komen. De hoop is nu gevestigd op een verzoek tot verblijf op humanitaire gronden. Helaas heeft de IND (Immigratie- en Naturalisatiedienst) zijn verzoek afgewezen. Dat lijkt erg logisch, omdat dezelfde IND in het verleden ook zijn asielaanvragen heeft afgekeurd. Maar gelukkig, na twee jaar wachten, kan Oumar nu naar de rechter. Wat Oumar wil doen als hij mag blijven? Naar school! En verder: Werken! Belasting betalen! Iets doen voor mensen die net als hij in nood zijn! Leven!
*Het spreekt voor zich dat dit verhaal is geanonimiseerd.
Vluchteling ben je niet uit eigen vrije wil. Er is altijd een reden voor de reis – conflict, politieke onderdrukking, klimaatverandering, slechte economische omstandigheden om maar eens wat redenen voor onvrijwillig reizen te noemen. In juni 2024 waren, volgens de meest recente cijfers van de UNHCR (de wereldwijde vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties) 122,6 miljoen mensen onvrijwillig ontheemd. 43,7 miljoen van hen zijn vluchteling. 32 miljoen mensen vallen onder het mandaat van de UNHCR, 5,8 miljoen mensen hebben internationale bescherming nodig en 6 miljoen Palestijnen vielen in juni 2024 onder de bescherming van de UNWRA.
Praxedis Bouwman is bestuurslid van de NZR.
Foto: Pixabay (Karl Oss Von Eeja)