In het maartnummer van Lausanne Global Analysis van dit jaar vraagt Kirst Rievan over wat de gevolgen zijn van het projectmatig werken in zending. Waar is de ruimte voor de Geest in deze aanpak? Waarom is administratie belangrijker dan relaties en worden partners in het zuiden in een westers cultureel model gedwongen? Belangrijke vragen als het gaat om wederkerigheid en gelijkwaardigheid in zending!
Hieronder volgt het eerste deel van het artikel in het Nederlands (in een werkvertaling). U kunt het hele artikel, in het Engels, lezen en downloaden op de site van de Lausannebeweging.
De “projectisering” van zending. Verlichtingsdenken of bijbels model?
Door Kirst Rievan
Broeder Ashok1 leidt een discipelschapscentrum in Zuid-Azië. Hij deelde zijn uitbreidingsplannen met een potentiële partner, die hem hielp een project te ontwikkelen met duidelijke doelen, strategieën, budgetten en tijdschema’s.
‘Aan de ene kant vond ik het heel prettig – het hielp me om dingen te doordenken,’ zegt Ashok. ‘Aan de andere kant riep het vragen op als: Vervangt al deze planning mijn geloof in God? Komt het papierwerk in de weg van de relaties? Past deze aanpak in mijn cultuur of is het westers?’
De laatste decennia is er in de missiebeweging een tendens naar “projectisering” – het gebruik van systematische processen om problemen op te lossen, de efficiëntie te verbeteren en groei te ondersteunen, met meetbare uitkomsten en doelstellingen. In andere woorden, een overlapping van de best practices in het bedrijfsleven met de wereld van de zending. Ik heb persoonlijke behoefte om hierover na te denken vanuit een bijbels perspectief en om te zien hoe de kansen kunnen worden benut en de valkuilen kunnen worden beperkt.
Waarden in spanning
Toen Jezus zijn wereldwijde bediening begon, werkte hij heel anders dan de huidige best practices op het gebied van projectmanagement. In plaats van mensen met een goede reputatie aan te werven, bouwde hij een team dat bestond uit verschoppelingen. In plaats van zorgvuldig met zijn tijd om te gaan, propte hij zijn hele bediening in de laatste drie jaar van zijn leven. In plaats van duidelijke doelen en plannen te communiceren, verwees hij vaag naar het ‘koninkrijk van God’. In plaats van een solide budget te maken, vertrouwde hij op onvoorspelbare gastvrijheid. Elders in de Bijbel worden mensen aangespoord om op God te vertrouwen, in plaats van op ‘strijdwagens en paarden’ (Ps 20,7). David Bosch schrijft kenmerken als rede, causaliteit, vooruitgang en het geloof dat alle problemen oplosbaar moeten zijn toe aan de Verlichting. Men zou kunnen stellen dat het denken achter projectisering eerder een vrucht is van de Verlichting dan van de Bijbel.2
Maar, zoals de missioloog Andrew Walls aangeeft, het simpelweg verwerpen van de huidige filantropische cultuur zou niet bijbels zijn.3 Walls’ Pelgrimsprincipe bevestigt dat, als christenen, onze waarden vaak in spanning staan met de wereld om ons heen. Dit maakt ons anders, maar zou ons niet moeten doen weglopen. Zijn Indigenizing Principle erkent dat God ons in culturen heeft geplaatst waarin we actief moeten participeren. Walls moedigt ons aan om beide principes te omarmen en ze in spanning te houden.
Nehemia leek in staat om deze principes in spanning te houden. Hij presenteerde een ‘projectvoorstel’ aan de Perzische koning voordat hij naar Jeruzalem vertrok (Neh 2:7- 9), werkte systematisch, en was doelgericht. Toch was zijn vertrouwen in de Heer steeds duidelijk bij het uitvoeren van zijn plannen en het omgaan met obstakels. Andere helden leidden even doelgerichte en vooruitstrevende projecten – Noach: ‘Project redding watersnood’, Mozes: ‘Project laat mijn volk gaan’, en Paulus: ‘Project bereik de heidenen’ – terwijl zij ook het principe van Spreuken 3:5 in praktijk brachten: ‘Vertrouw op de Heer met heel uw hart, en leun niet op uw eigen verstand’.
Samuël had moeite met deze spanning toen Israël een koning eiste. Hij wilde dat zij op de Here vertrouwden in plaats van op het toen modieuze bestuursmodel van de monarchie. De Heer stond echter het koningschap toe (Deuteronomium 17:14- 20), en de spanningen in verband met de waarden werden beheerd door grenzen te stellen en de koningen door middel van profeten in het gareel te houden.
Zwakke punten en sterke punten
Iedereen die op een projectgerichte manier werkt, kan u vertellen wat de nadelen zijn – buitensporig papierwerk, verminderde flexibiliteit en eindeloze vergaderingen. Bovendien, op een dieper niveau, komen vragen naar boven: Creëert een projectmatige aanpak een mentaliteit waarin cijfers belangrijker zijn dan mensen en kwaliteit?4 Is deze eis om te projecteren een nieuwe vorm van kolonialisme?5 Versterkt het de Verlichtingsgedachte dat, als we de dingen goed doen, de resultaten vanzelf zullen volgen? Met andere woorden, doen zendingsprojecten wat veel van de koningen uit het Oude Testament deden – veel middelen verbruiken en ons doen vertrouwen op “ons eigen inzicht” (Spr. 3, 5) in plaats van op God?
Er zijn echter ook belangrijke positieve punten. Maar al te vaak zien we alfabetiseringsinspanningen die slechts een handvol lezers opleveren, Bijbelvertalingen die tientallen jaren aanslepen, en kerkplantingen die voor altijd afhankelijk blijven van hun planters. Er zijn genoeg positieve voorbeelden waar planning, strategie en verantwoording de impact van dergelijk zendingswerk enorm hebben vergroot.6 Bovendien, wanneer zending in projectvorm wordt gedaan, zijn meer financiers bereid om grotere bedragen te doneren. Net zoals de goede koningen een zegen waren voor Israël, kunnen goed geplande en goed geleide projecten met koninkrijk-gerichte doelen een zegen zijn voor de bediening.
1 Gebaseerd op een echte situatie, maar met een fictieve naam en ingeschilderd met details uit andere situaties.
2 David Bosch, Transforming Mission: Paradigm Shifts in Theology of Mission (Maryknoll, N.Y: Orbis Books, 1991), 268 e.v.
3 Andrew Walls, The Missionary Movement in Christian History: Studies in the Transmission of Faith, eerste editie (Maryknoll, NY: Orbis Books & Edinburgh: T&T Clark), 1996.
4 Scott Bessenecker spreekt kritisch over de ‘verzakelijking van het geloof’ in zending in zijn boek, Overturning Tables: Freeing Missions from the Christian-Industrial Complex (IVP Books: 2014), 98.
5 Neokolonialisme kan worden gedefinieerd als de controle van minder ontwikkelde landen door ontwikkelde landen met indirecte middelen, https://www.britannica.com/topic/neocolonialism. Zie ook: Robert Young, Post Colonialism: A Very Short Introduction (Oxford: Oxford University Press, 2003).
6 Zie bijvoorbeeld: Peter White en Benjamin O. Acheampong, ‘Planning and Management in the Missional Agenda of the 21st Century Church: A Study of Lighthouse Chapel International’, Verbum et Ecclesia 38, no. 1 (2017).