In deze rubriek Debat bezinning op onze betrokkenheid en ons geefgedrag na rampen en het aanwenden van nieuwe media en moderne manieren van kerk-zijn daarbij. Debat legt hiermee de verbinding tussen het thema ‘Rampen’ en ‘Nieuwe manieren van kerk-zijn’ in de eerste nummers van de volgende jaargang van TussenRuimte.
Ik zal het niet snel vergeten, de ontmoeting met die tiener op een lagere landbouwschool, ruim tien jaar geleden. Volop in de pubertijd, de fase van het niet-onder-willen-doen voor-de-ander, stoer doen voor de meiden. Ga er maar aanstaan: om aan een “kerel” zoals hij over te brengen dat er per dag zo’n 30.000 kinderen sterven van honger en ziekte. Ga er maar aan staan: als fondsenwerver je praatje te houden voor een groep jongeren en op een of andere manier een gedragsverandering tot stand te brengen. En natuurlijk ze te motiveren om mee te doen met een actie. In dit geval de actie Zip Your Lip van World Vision: 24 uur niet eten uit een soort van solidariteit, om jezelf daar bewust van te maken en vervolgens mensen te zoeken die jou per uur sponsoren.
Kennelijk was hij toch op een of andere manier geraakt; na afloop, toen de meeste anderen de zaal hadden verlaten, kwam hij naar me toe. “Hier heb je 100 gulden, maar met die stomme actie van je doe ik niet mee.” Hartverwarmend. Het geld had ik bijna aangenomen. Of was er toch meer te leren?
Bewogenheid gevraagd
Laat ik direct maar doorsteken naar de spits van dit artikel. Geldwerven binnen en buiten de kerk in onze moderne tijd zal zeker op een creatieve manier moeten blijven appelleren op de verantwoordelijkheid van de gelovige en niet-gelovige om te geven. Of, om het in oudtestamentische bewoordingen te vangen: te offeren. Zeker als de wereld getroffen wordt door rampen. Daarbij moeten nieuwe en moderne manieren zeker niet worden geschuwd. Daarover straks meer. Maar als bij al die manieren van collecteren en fondsenwerven vergeten wordt, dat het gaat om een zaak van het hart van de gelovige… Dan is het moderne kerk-zijn ook voor wat betreft het gebruik van moderne media en moderne geldwervende middelen, niet meer en niet minder dan de dood in de pot. Dan zijn we terug bij wat God zegt in onder andere Hosea 6 vers 6: “Want liefde wil ik, geen offers.” Jezus herhaalt dat in Mattheüs 9 vers 13: “Barmhartigheid wil ik, geen offers.”
Om het verhaal van de stoere tiener af te maken… Ik heb het geld niet aangenomen. ‘Bedankt,‘ zei ik, ‘maar ik wil jouw 100 gulden pas hebben, nadat je eerst 24 uur niet gegeten en iets gevoeld hebt.’ Verbaasd en teleurgesteld droop hij af… Maar zoveel was duidelijk: de les was overgekomen.
Geven met het hart
Hoe vaak betrappen wij onszelf niet op afkoopgedrag: geven, in plaats van een offer te brengen. Het appèl tot offeren moet uitgaan van elke moderne vorm van collecteren en informeren. Dat legt een grote verantwoordelijkheid bij de (moderne) diaken, collectant of fondsenwerver. Moderne middelen staan ter beschikking en moeten zonder meer met grotere regelmaat en effectief gebruikt worden. Maar diezelfde moderne middelen kunnen zo ontzettend oppervlakkig gebruikt worden: gericht op alleen het geld en het resultaat van de fondsenwervingscampagne. Voorzichtigheid geboden dus. Dezelfde voorzichtigheid overigens die geldt voor ‘ouderwetse’ collecten, bazaars voor het goede doel, sponsorlopen, acceptgirokaarten.
‘Collecteren’ an sich, laat ik daar duidelijk over zijn, is iets wat zowel in het oude als in het moderne kerk-zijn uit den boze is. Het gaat niet om het ‘ophalen van geld’. Het gaat juist om geven, geven met het hart. En de christelijke gemeente, de diaken, de kerkrentmeester en de (christelijke) fondsenwerver moet mensen daartoe in staat stellen.
Modern offeren
Hoe dat te doen in de huidige tijd en de toekomst? Een enkele voorbeeld van hoe in het moderne kerk-zijn nieuwe manieren van geven of ‘offeren met het hart’ kunnen leiden tot betrokkenheid en barmhartigheid. De komst van internet, de mobiele telefoon en telebankieren hebben daartoe enorme mogelijkheden geschapen. Deze middelen hebben de potentie van het creëren van betrokkenheid in zich. Mits juist gebruikt.
Bij rampen zoals de aardbeving in Pakistan, de oorlog tussen Israël en Libanon, overstromingen in Bangladesh, is het heel eenvoudig om vele duizenden mensen te e-mailen met een link naar een korte fotopresentatie of naar een video, ter plekke met mobiele telefoon geschoten. Zo worden mensen snel en direct geconfronteerd met de tragedie en met hoe er hulp geboden wordt. Het verhaal kan persoonlijk worden gemaakt en gebracht.
Een stap verder is een sms-je naar de mobiele telefoon, met een kort bericht, een link, een You-Tubefimpje en uiteraard de mogelijkheid tot doneren en meer informatie. Te flitsend? ‘Modern kerk-zijn’ moet juist de jongere, maar ook de man en vrouw van gemiddelde leeftijd heel scherp in het vizier hebben. En hoe je het ook wendt of keert: zij bedienen zich van deze nieuwe communicatiemiddelen. Ook de kerk kan er niet omheen.
Het mooie van dergelijke middelen is dat blijvende betrokkenheid gestimuleerd wordt door middel van updates en korte verslagen van hoe het geld is gebruikt, en waar er vooruitgang geboekt is of juist problemen ondervonden worden. Nogmaals, bij fondsenwerving gaat het niet om het geld ‘om de opbrengst’, maar om die blijvende betrokkenheid. En ook: om blijvende verandering bij de gever. Verandering in zijn denken, zijn levensstijl, zijn tijd- en geldbesteding.
Het gebruik van mobiele telefoons tijdens de kerkdienst zou gestimuleerd moeten worden
Het gebruik van mobiele telefoons tijdens de kerkdienst zou gestimuleerd moeten worden. Tenminste, als het gaat om de offerdienst. Of als het gaat om het opkomen voor de armen en onderdrukten. Wat zou er mooier zijn dan als jongeren per telefoon doneren tijdens de dienst, de diaken achter zijn computer berekent wat er binnen is gekomen en afkondigt hoeveel kinderen er met dat bedrag vandaag voorzien zijn van levensreddende muskietennetten, om maar een voorbeeld te noemen? Dat zet aan tot enthousiasme – misschien wat ongepaste trots – maar ook tot concreter gebed en dank. Complementeer dit met een goede multimediapresentatie na de actie en de volgende zondagen…
Petitie per sms
Even een uitstapje, om het breder te trekken en op een andere, nieuwe manier ‘kerken in actie’ te zien. Wat zou het geweldig zijn als tijdens de komende Wereldkampioenschappen Voetbal alle kerken in Nederland hun leden oproepen – bijvoorbeeld na eerst voorbede te hebben gedaan – een sms-je “Stop de vrouwenhandel” te sturen naar een bepaald (computer)nummer. In een oogwenk is er dan sprake van een petitie aan de organiserende partijen of regeringen. En media-aandacht. Om zo de mensonterende toestanden van gedwongen prostitutie en uitbuiting van tienduizenden Oost-Europese vrouwen en meisjes aan de kaak te stellen. En om ingrijpen van de overheden te bepleiten. Over heel concreet opkomen voor de zwakkeren gesproken…
De opkomst van sociale media – zoals Hyves en Face-Book – biedt (jeugd)diakenen veel kansen om jongeren te betrekken bij sociale vraagstukken, rentmeesterschap en gerechtigheid. Heel in het kort: je creëert een virtuele groep van betrokkenen, die informatie uitwisselt, discussieert, ideeën opwerpt en verwezenlijkt.
Digitale duit
Voor wie dit alles te ver gaat en nog aan de vertrouwde collecte zak verknocht is… In vele kerkelijke gemeenten heeft de collectebon zijn intrede gedaan. Naar alle waarschijnlijkheid heeft dit de collecteopbrengsten vergroot, omdat er voor de kerkleden belastingvoordeel te halen is. De kwitantie van de aangekochte bonnen kan bij de giftenaftrek worden opgenomen. Automatische incasso’s en internetdonaties hebben kerken en goede doelen geholpen om een meer structurele inkomstenbron te garanderen. Overigens van cruciaal belang, want zowel niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) als kerken moeten investeren op lange termijn en niet alleen snel hulp geven als er een ramp heeft plaatsgevonden.
Feit echter is, dat contant geld steeds minder rolt. Dat daardoor de collectezak op zijn retour is, lijkt evident. Parkeren in grote steden bijvoorbeeld kan alleen nog maar met een chipknip. Betalen met de pinpas in een supermarkt – ook kleine bedragen tegenwoordig – wordt volop gestimuleerd. De kerk kan niet achterblijven. Technisch moet het geen probleem zijn om de ‘offerblokken’ om te smeden tot pin- of chippunten.
De drempel daartoe zal echter in veel gemeenten hoog zijn. Die drempel kan alleen genomen worden als pinnen en chippen in de kerk tot hogere betrokkenheid leidt. Ook hier bieden de moderne multimediale mogelijkheden en de techniek oplossingen. Alleen een chip- of pintransactie is niet voldoende. Maar de chipautomaat, die op het scherm aangeeft dat de digitale duit in het zakje voor een dag voedsel voor een gezin zal zorgen, of een voorlichtingssessie over aids in Oezbekistan mogelijk maakt, of een x aantal bakstenen voor de renovatie of instandhouding van het godshuis… Dát vergroot de betrokkenheid, dát verhoogt de offervaardigheid.
Barmhartigheid vraagt vooruitstrevenheid
Kortom, moderne middelen moeten aangewend worden om collecteren weer echt offeren te maken in de kerk van vandaag en morgen. Of anders gezegd: pinnen en chippen mag. Zo krijgt de kerkdienst meer iets van het (ouderwetse) ‘zij hadden alles gemeenschappelijk en deelden uit aan de armen’. Met het oog op de barmhartigheid en de gerechtigheid: laten we niet schromen vooruitstrevend te zijn.
— Rienk van Velzen is Director Communications voor het Midden-Oosten, Oost-Europa en Centraal-Azië van World Vision’s regionaal kantoor in Cyprus. World Vision is een christelijke hulpverleningsorganisatie, die als doel heeft om blijvende verandering te brengen in de levens van kinderen, hun ouders en gemeenschappen, die in armoede en onderdrukking leven.