De Katholieke Charismatische Vernieuwing is een van de zogenaamde nieuwe bewegingen binnen de Rooms-Katholieke Kerk. Namens de Bisschoppenconferentie onderhoudt mgr. Jan van Burgsteden, emeritus-hulpbisschop van Haarlem-Amsterdam en lid van de Congregatie van het Heilig Sacrament (SSS), contact met de kerkelijke gemeenschappen en nieuwe bewegingen. Hoe kijkt hij aanBij hem thuis, in de parochie van de Begijnhofkerk in Amsterdam, spreken we over de vraag hoe er vanuit de Bisschoppenconferentie aan wordt gekeken tegen de Katholieke Charismatische Vernieuwing.
Mgr. Van Burgsteden draagt de groepen waarvoor hij bisschop-referent is, duidelijk een warm hart toe. Enthousiast haalt hij de lovende woorden aan die paus Franciscus op Pinksteren van dit jaar sprak tot vertegenwoordigers ervan, die in Rome bijeen waren gekomen: ‘Ik zou alle bewegingen, verenigingen, gemeenschappen in de Kerk willen danken. U bent een gave en een rijkdom voor de Kerk!’ Deze hartelijke relatie geldt bij mgr. Van Burgsteden in ieder geval ook de Katholieke Charismatische Vernieuwing (KCV).
Hoe bent u bij de Katholieke Charismatische Vernieuwing betrokken?
‘We hebben geregeld contact met de Pastorale Kerngroep, die de leiding heeft. Dat gebeurt onder meer via een jaarlijkse overlegbijeenkomst. Die verloopt altijd buitengewoon prettig, en ze is inhoudelijk heel belangrijk. De Pastorale Kerngroep vertelt waar men mee bezig is, en wat goed gaat en wat minder. Soms vraagt men om advies, maar dan zeg ik dat ze beter te rade kunnen gaan bij de Heilige Geest. Dat is immers hun stuurknuppel.
De KCV heeft geen leden. Wie er een geestelijk thuis vindt, kan meedoen. Nieuwe mensen komen bijna altijd binnen via mond-tot-mondreclame. Ze worden naar bijeenkomsten meegenomen door iemand die hen enthousiast heeft gemaakt. Het gaat op basis van het Schriftwoord: “Kom en zie!”
Het grootste evenement van de Nederlandse KCV is Celebrate. Er wordt een vakantiepark afgehuurd, en rond de achthonderd deelnemers komen een week lang samen. Er komen deelnemers van heel verschillende leeftijden, onder wie opvallend veel jonge mensen. De sfeer is heel bijzonder. Er zijn activiteiten voor diverse leeftijdgroepen, en voor diverse doelgroepen, zoals gehuwden.
Bij de ingang van het park was dit jaar een witte tent neergezet. Hier vond aanbidding plaats van het Heilig Sacrament. Dit ging vierentwintig uur per dag, de hele week, door, zonder dat er iemand was die beurten verdeelde of deelname organiseerde. Dat hoefde helemaal niet. Er waren altijd genoeg deelnemers om de keten van aanbidding niet te verbreken. De tent stond op een centrale plaats. Dat is goed. De deelnemers begonnen bij Jezus, ze vroegen om de Heilige Geest. Je merkte dat de uitstraling ervan over het hele terrein ging.
‘Beter te rade gaan bij de Heilige Geest. Dat is immers hun stuurknuppel’
Celebrate is een familiebeleving. Iedereen is er blij, het is vormend, verdiepend en ontspannend. Het gaat via het hart, niet via het verstand. Het verstand volgt het hart. De Charismatische Vernieuwing is echt een rijkdom en een genade voor de Kerk. Verder is een groot voordeel de universaliteit. De beweging leeft over de hele wereld. Er zijn veel internationale contacten. Daardoor is ze ook minder kwetsbaar.’
Men zegt vaak dat de Katholieke Charismatische Vernieuwing de katholieke variant is op de pinksterbewegingen. In hoeverre is dat juist?
‘De KCV is een eigen authentieke gave van de Geest. Ze is geen voortvloeisel uit de pinksterbewegingen. Ze heeft een eigenheid gekregen van de Geest. Er is geen sprake van concurrentie met de pinksterbewegingen.’
Op dit punt gekomen laat mgr. Van Burgsteden het commentaar zien dat paus Franciscus hierover deze zomer gaf, na afloop van de Wereldjongerendagen in Rio de Janeiro. We geven het hier in zijn geheel weer, niet als persoonlijke ontboezeming van de paus, maar omdat wat hij zei typerend is voor de kijk van veel katholieken op de KCV.
De vraag van de journalist luidde: ‘In deze laatste jaren heeft de katholieke kerk in Brazilië veel gelovigen verloren. Is de Katholieke Charismatische Vernieuwing een mogelijkheid om te voorkomen dat gelovigen overlopen naar diverse pinkstergemeenten?’ Daarop antwoordde de paus: ‘Het klopt wat u zegt over de daling van het aantal gelovigen. Daar hebben we gisteren met de Braziliaanse bisschoppen over gesproken. Wat betreft de Charismatische Beweging zal ik u iets vertellen. Eind jaren zeventig, begin jaren tachtig, kon ik ze niet uitstaan. Ik heb eens over hen gezegd: ‘Zij verwarren een liturgische viering met een sambaschool!’ Dat heb ik gezegd. Ik kreeg daar spijt over. Ik heb ze beter leren kennen. De beweging is, met goede leiders, een goede weg opgegaan. En nu doet deze beweging over het algemeen veel goeds voor de Kerk. In Buenos Aires kwam ik vaak met hen samen en eenmaal per jaar vierden we samen de Mis in de kathedraal. Toen ik me eenmaal bekeerd had, en zag hoeveel goeds ze deden, heb ik altijd aan hun kant gestaan. Want op dit moment van de kerk – en nu breid ik mijn antwoord wat uit – geloof ik dat de bewegingen noodzakelijk zijn. De bewegingen zijn een genade van de Geest. ‘Maar hoe kun je een beweging ondersteunen die zo vrij is?’ Ook de Kerk is vrij! De Heilige Geest doet wat Hij wil. En Hij brengt harmonie. Maar ik geloof dat de bewegingen een genade zijn, die bewegingen die de geest van de Kerk hebben. Daarom geloof ik dat de Charismatische Vernieuwing niet alleen dient om te voorkomen dat enkele gelovigen naar de Pinkstergemeenten overstappen. Nee! Ze is er voor de Kerk zelf! Ze vernieuwt ons. En ieder kan die beweging zoeken die het beste bij hem past, waar de Geest hem naar toe brengt.’
In de KCV heeft de Heilige Geest een centrale plaats. Hoe uit zich dat?
‘Hoewel voor de hele kerk de Heilige Geest een centrale plaats heeft, behoort het inderdaad tot de eigenheid van de KCV dat zij zich daar sterk van bewust is. De Geest wordt aangeroepen en Hij werkt ook. We leven in een onrustige tijd. Er is harmonie nodig. De Heilige Geest ordent. Hij geeft ons constructieve ideeën in. Dat men in de Kerk doorgaans niet zo gemakkelijk spreekt over de Geest is overigens geen wonder. Petrus wist ook niet altijd raad met het onderricht van Jezus. We moeten ons realiseren dat de Geest van buitenaf en van binnenuit komt. We moeten leren luisteren naar de stem van de Geest in ons. Daar is stilte voor nodig, je verstand laten rusten, eigen ideeën laten rusten. Als je wilt luisteren naar de influisteringen van de Geest, moet er geen lawaai zijn. Daar spreken we bij de Pastorale Kerngroep van de KCV weleens over. Als je luistert naar de influisteringen van de Heilige Geest, geeft deze je onderscheidingsvermogen. Dat onderscheidingsvermogen is heel belangrijk. Ignatius van Loyola, stichter van de Jezuïeten, heeft dat bijzonder mooi beschreven. In de Pastorale Kerngroep zie ik het gebeuren. Het is heel bijzonder hoe daar spontaan een jaarprogramma wordt samengesteld. Dat gaat bijna vanzelf. Het is duidelijk het werk van de Geest.’
Als dat zo vanzelf gaat,is de groep dan niet kwetsbaar voor manipulatie? Een leider kan zich beroepen op de Geest, maar hoe weet je dan of dat echt de Geest is?
De Heilige Geest corrigeert dat via de gemeenschap. De Geest werkt via alle mensen die bij het proces betrokken zijn. Mensen zijn door doop en vormsel toegerust met de Heilige Geest. Deze vervult zijn rol ten dienste van de harmonie. Dat doet Hij in ieder persoonlijk en in de gemeenschap als geheel.
Hoe denkt men in de KCV over de vraag wat iemand tot christen maakt? Wat is de betekenis van de persoonlijke keuze voor Jezus Christus?
Daar denkt men in de KCV niet anders over dan in de hele katholieke Kerk. Een mens wordt christen door de doop. Daarmee wordt iemand deel van het Lichaam van Christus. Dat gebeurt meestal bij kleine kinderen. Met de groei naar volwassenheid groeit het geloof mee. Het geloof begint niet met een persoonlijke keuze voor God, het begint bij God zelf. God heeft jou gekozen, en wat is daarop je antwoord? Laat je God het centrale punt zijn in je leven? En als je God centraal stelt, betekent dat ook dat je verbonden bent met je naaste. Dat staat al in het Oude Testament. Je kunt de groei in het geloof vergelijken met een huwelijk: geleidelijk schuiven relaties in elkaar, geleidelijk worden de echtelieden steeds meer één. In dit proces treedt ook crisis op. Daar moet het geloof doorheen wil het volwassen worden. En het is de Heilige Geest die dat proces voortstuwt.
– Tom Boesten is theologisch stafmedewerker van de Konferentie Nederlandse Religieuzen en secretaris van CMBR, Commissie Missionaire Beweging Religieuzen.