Stefan van Dijk over NBG en NBV21
Stefan van Dijk werkt bij het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap (NBG) in Haarlem, waar zijn vrouw als predikant staat in de Grote of St. Bavo-kerk. Als afgestudeerde theoloog ging hij aan de slag bij het Bijbelgenootschap in 2011. Er waren indertijd al wat digitale projecten opgestart, waar hij verantwoordelijk voor werd. Nu is hij als hoofd van de uitgeverij van het NBG verantwoordelijk voor het in druk én digitaal verschijnen van de herziene versie van de Nieuwe Bijbelvertaling 2021 begin oktober dit jaar. Ook is hij als uitgever eindverantwoordelijk voor de digitale producten die bij het NBG verschijnen met als doel de Bijbel beschikbaar, begrijpelijk en (hopelijk ook) relevant te maken voor iedereen die in de Bijbel geïnteresseerd is.
Het NBG is geen uitgeverij in de gewone zin van het woord. ‘We werken op basis van onze visie, dat mensen de Bijbel ontdekken, lezen en omarmen. Onze inzet is dat mensen ervaren dat de Bijbel méér is dan een gewoon boek en het waarderen als een betekenisvolle bron in het leven. Het uitzonderlijke van de Bijbel is dat het als significante bron in het leven van mensen meegaat. Als kinderen horen wij verhalen, later kunnen wij het zelf thuis lezen. Daarnaast lezen wij het ook samen in diensten en vieringen van de diverse geloofsgemeenschappen. Met de Bijbel hebben wij goud in handen. Daarom geven wij ook bijbels uit. Bij het voorwerk daarvan maken wij gebruik van allerlei vaklieden, die met grote nauwkeurigheid zich richten op de vertalingen en bewerkingen. Qua productie is het ook een ingewikkeld proces. Want hoe moet je nu zo veel tekst drukken, zodat de uitgave een handzaam boek blijft? Hoe dun kan het papier zijn?’
De Bijbel digitaal
De ontwikkeling van de digitale tak van de NBG is relatief gezien snel gegaan. ‘In een decade is er veel veranderd. De Bijbel in boekvorm heeft gezelschap gekregen van de digitale uitgave. In de jaren negentig van de vorige eeuw werd er al geëxperimenteerd. Een bewijs daarvan is de NBG-vertaling van 1951 in een floppy formaat, dat nu hangt in ons pand.
In 2011 waren er al wat projecten gestart. De uitgave van de NBV ging gepaard met de instelling van de website biblija.net, waar de NBV met andere (buitenlandse) bijbelvertalingen digitaal werden aangeboden. Zo was er ook in samenwerking met de IKON de gelegenheid om de verhalen vanuit de Koran te vergelijken met de Bijbel. Via het internet boden wij samen met hen ook ingesproken versies van de Bijbel aan via downloadbijbel.nl.
De respons was meer dan gunstig. Mensen vroegen om méér informatie over de Bijbel. Het kon toen jaarlijks rekenen op meer dan een miljoen bezoekers. Dat heeft er toe geleid, dat we extra digitaal verwerkingsmateriaal ontwikkelden voor geïnteresseerden.
Kansen voor de betekenis van bijbelse verhalen vandaag
We zochten naar kansen om niet alleen de oude teksten gepast te interpreteren, maar ook om de betekenis van de bijbelse verhalen te beleven vandaag de dag. In een proces van drie jaar hebben wij daar aan gewerkt. Eerst door artikelen te schrijven in de nieuwsbrieven en illustraties te laten tekenen. Zo hebben wij die vraag uitgebouwd tot de website debijbel.nl, waar de Bijbel-lezer terecht kan voor betrouwbare en bruikbare informatie, plaatjes, filmpjes en applicaties.’
App en leesplannen
‘Eerder werd onbekommerd werd gebruikgemaakt van de faciliteiten van biblija.net, maar degenen die zich daarvan bedienden konden de link niet leggen met de NBG. We konden zo bezoekers niet betrekken bij de missie van het NBG, waarvoor we uiteraard donateurs nodig hebben.
Om onze klantvriendelijke aanpak niet te laten stranden zijn we debijbel.nl begonnen. Het is een site voor iedereen, inclusief leden en donateurs van de NBG. Uit de ervaring met biblija.net bleek de digitale bijbelversies aan invloed te winnen. Het begon belangrijker te worden dan de papieren editie. Nu constateren wij, dat juist door de extra digitale parcours we ook kunnen spreken over een ledenaanwas. Dat is een fijne ontwikkeling. In de afgelopen jaren is debijbel.nl ook uitgegroeid tot een platform om de mensen te informeren over het werk van het NBG en ze uit te nodigen daaraan bij te dragen.
Verschuiving van informatie naar begripsvorming
We merken in de afgelopen periode ook een verschuiving bij de bezoekers van informatie naar begripsvorming. Wat kunnen mensen met de Bijbel? In hoeverre blijft de Bijbel een goed te hanteren boek? Via debijbel.nl krijgt men toegang tot studieaantekeningen, verdiepende onderwerpen en archeologische illustraties, foto’s en video’s. Naast gebruiksvriendelijkheid ligt de ontplooiing ook in het vinden van nieuwerwetse verwerkingen en applicaties. Met het digitale traject hebben we een manier gevonden om de mensen te betrekken via de bijbehorende app Mijn Bijbel, de NBG-leesplannen, blogs en podcasts rondom de Bijbel.’
De NBV21
Intussen is hard gewerkt aan een revisie van de Nieuwe Bijbelvertaling, de NBV21. ‘De lancering van de herziene NBV zal op verschillende manieren plaatsvinden op 13 oktober 2021. De campagne daarvoor loopt. Wij geven het sowieso in boekvorm uit. Er zijn uiteraard mensen, die de Bijbel in hun handen willen houden om het te kunnen lezen. Daarnaast komen er ook de uitvoeringen als e-book en audio-book. De laatste versie is voor speciale groepen. En op onze website zullen we het natuurlijk ook ter beschikking stellen. We verwachten dat de digitale versie het meest gebruikt zal worden.’
Het boek kan in allerlei versies als persoonlijk cadeau weggeschonken worden. Het merendeel van de bijbelverkoop verloopt via de christelijke boekhandels, de bijbelshops. ‘We hopen van harte, dat de verkoop van de NBV21 voor hen een lichtpuntje wordt na de lange donkere maanden van lockdown en anti-coronamaatregelen.’
Audio-Bijbel
Zelf is Stefan trots op de productie van het audio-book. Het beleven van een kerkdienst via een livestream, zoals dat momenteel in de meeste kerken gaat, vindt hij moeilijk. Een kerkdienst is geen show, en dat wordt het al gauw via een tv-scherm. Liever luisterde hij naar podcasts. Hij heeft een voorliefde voor het bijbelwoord: ‘het geloof is uit het horen’. Door de theologische studie was hij altijd al gefascineerd door de eerste gemeente.
‘Als ik luister, hoor ik meer dan tekst’
‘In de jonge kerk was het traditie om te lezen vanuit de brieven van Paulus. Toen konden slechts weinig mensen lezen. Evenwel was er de honger naar de informatie, die Paulus rondzond. Als iemand opstaat en leest, dan ontstaat er iets van verbondenheid. Ook de herkenning, dat de Bijbel niet mijn persoonlijk boek is, maar duidelijk een boek van ons samen. Voor mijn gevoel waardeer ik de audio-editie het meest. Als ik luister, hoor ik meer dan tekst; ik ben gespitst op een verhaallijn. Als ik de bijbeltekst lees en de letters op papier zie, dan let ik meer op de letters …’
De totstandkoming van het audio-book is een markant verhaal. Het NBG heeft daarvoor vier stemmen geselecteerd op basis van door de wetenschappelijke medewerkers vastgestelde selectienormen: waar moet een stem aan voldoen, welke klankkleuren zoeken wij?
‘In samenspraak met onze neerlandici, talenwetenschappers en NBG-leden kwamen we tot keuze van die personen. Zij hebben de audio-Bijbel ingesproken op basis van de aanwijzingen en instructies van onze medewerkers. Zo heeft de Neerlandica Clazien Verheul hen wegwijs gemaakt in de verschillende genres van de Bijbel. Ook werd stilgestaan bij de ‘Sitz im Leben’ van de teksten.
Bij het audio-book hadden we ook de uitzonderlijke uitdaging waar het gaat om de uitspraak van de talloze bijbelse namen. Elke benaming is een Nederlandse vertaling vanuit het Bijbels-Hebreeuws en -Grieks, dus er is vaak geen goed of fout. Onze oudtestamenticus Jaap van Dorp heeft de voorlezers daarvoor toegerust. Een oud NBG-onderzoek rondom de namen komt nu van pas.’
Na oktober wordt er een andere koers gevaren dan na de publicatie van de NBV in 2004. ‘Het ligt niet in de lijn der verwachting om direct een revisieproces te starten, zoals eerder. De NBV21 nu is geen nieuwe vertaling maar een revisie. Het uitgangspunt was om de ontvangen reacties en opmerkingen vanuit de samenleving en de geloofsgemeenschappen aan te passen en te vertalen aan de hand van de Nederlandse context. We zijn nu bezig met de voorbereiding van de presentatie via (digitale) nieuwsbrieven en de podcast. In mei en juni organiseerden we voor predikanten digitale masterclasses. In het najaar zal dit voor andere doelgroep gebeuren.’
Digitaliteit overbrugt
De NBG opereert ook op internationaal gebied via het lidmaatschap van de United Bible Societies (UBS), een internationaal netwerk, dat zich inspant om de Bijbel voor iedereen toegankelijk te maken. Het devies daarbij is ‘we think global and act local’. De UBS telt 150 bijbelgenootschappen, die actief zijn in 240 landen.
‘Tijdens het werken aan de NBV21 zagen wij interessante vertaalprojecten in Duitsland en Finland, waar we van kunnen leren. Zo vond de publicatie van de Basisbibel in Duitsland aan het begin van dit jaar plaats. Het was bedoeld om alleen als digitale editie te verschijnen, maar is uiteindelijk uitgebracht als boek, omdat bleek, dat de lezers behoefte hadden aan een traditioneel boek … Recentelijk zijn onze partners in Finland begonnen met een digitaal vertaalproject van het Marcus-evangelie. Ook hier gaat het om de connectie van vertaling en informatie.
Nu staan wij voor de uitdaging om onze opgedane kennis te delen met andere internationale bijbelgenootschappen. Hoe kunnen wij dienstbaar zijn aan partners, die over niet zoveel capaciteit en middelen beschikken. Zo werken wij samen met bijvoorbeeld partners in Suriname, Brazilië, Peru en Mexico.’
‘Opgedane kennis bijbelprojecten internationaal uitwisselen’
In de afgelopen tien jaar heeft de digitale ontwikkeling een vlucht gekregen. ‘Toen ik bij het NBG kwam werken was er één persoon werkzaam voor alle digitale zaken. Vrij los van de organisatie werkte hij aan deze projecten. Maar nu zijn alle activiteiten en werkzaamheden digitaal met elkaar verbonden. In de begeleidingscommissie van de NBV participeerde ook professor Van Peursen van het Eep Telstra Center for Bible and Computer. Vorig jaar maart moest ik een werkbezoek aan het Indonesisch Bijbelgenootschap in Jakarta cancelen vanwege de coronapandemie en de lockdown. De bedoeling was om daar met collega’s ervaringen uit te wisselen rondom allerlei bijbelprojecten. Enkele weken geleden hadden wij besprekingen met onze collega’s van het Surinaams Bijbelgenootschap over de opzet van een website. We maakten meteen een afspraak voor een digitale masterclass rondom de NBV21 voor het najaar. Digitaliteit overbrugt op een alternatieve en duurzame manier onze verschillen.’
— Verry Patty is predikant in de Molukse Evangelische Kerk (Geredja Indjili Maluku) en redactielid van TussenRuimte.
De NBV21 is een up-to-date gebrachte versie van de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV) uit 2004. In totaal zijn er ruim 12.000 verbeteringen aangebracht. De NBV21 is net als de NBV een interconfessionele vertaling die de brontekst nauwkeurig weergeeft in natuurlijk Nederlands. Daarnaast heeft de vertaling speciale aandacht voor het eigen karakter van elk bijbelboek en de ‘voorleesbaarheid’ van de tekst.
| De NBV21 verschijnt in oktober in twaalf verschillende edities bij het NBG en zijn in te zien via bijbelgenootschap.nl/aanbieding-nbv21/. Veel van de edities zijn er in twee uitvoeringen: met of zonder de deuterocanonieke bijbelboeken. Naast de ‘eigen’ NBG-edities verschijnt er een literaire editie bij Querido en een kunsteditie bij Athenaeum. Intekenen kan via de boekhandel en in de NBG-webshop. Kijk ook op NBV21.nl of schrijf je in voor de NBV21-nieuwsbrief. |