In de Wereldraad van Kerken wordt al decennialang het gesprek over racisme gevoerd tussen de leden van de Raad. Tijdens de vergadering van het Centraal Committé (9-15 februari 2022) passeerden uitdagingen uit de verschillende regio’s de revue. Vanuit Noord-Amerika was een van de gespreksonderwerpen racisme en de relatie tussen de historische zwarte kerken en de historische europese (witte) kerken. In hoeverre spiegelt de situatie zich met die in de Europese context, mutatis mutandis? Wat zijn de lessen die we kunnen leren als het gaat om missie, wederkerigheid en gelijkwaardigheid vanuit de discussies aan de andere kant van de Atlantische oceaan?
De originele tekst is hier te lezen.
Hoe pakken kerken racisme nu echt aan?
Hoewel Amerika’s Historische Zwarte Kerken een generatie geleden de voorhoede vormden van raciale verandering, worden zwarte kerkleiders vandaag de dag geconfronteerd met een complexere, meer gevarieerde en frustrerende situatie.
Terwijl Amerikaanse kerken over de hele linie worstelen om in het reine te komen met Amerika’s “racial reckoning” – in de hand gewerkt door politiegeweld tegen Afro-Amerikanen en een scherpere waardering van de systemische ongelijkheden waarmee zij en andere minderheidsgroepen worden geconfronteerd – raken deze kwesties Afro-Amerikaanse kerken en congregaties op een speciale manier, zeggen kerkleiders die deelnemen aan de centrale commissievergadering van de WCC.
Om te beginnen zijn zij niet het probleem. “Als overwegend Afro-Amerikaanse denominatie ligt het grootste deel van ons werk om racisme aan te pakken buiten onze kerken,” zei bisschop Jefferson-Snorton, een lid van het centraal comité van de Christian Methodist Episcopal Church in Alabama.
“In de oecumenische wereld en in overwegend blanke kerken,” zei ze, “zien we nog steeds een gebrek aan onderwijs en bewustzijn van rassenkwesties en hun werkelijke impact. Het is moeilijk voor velen om een realiteit te begrijpen waar ze nooit mee te maken hebben gehad en die ze kunnen vergeten als het gesprek voorbij is.”
Jefferson-Snorton behoorde tot het Noord-Amerikaanse contingent op de recente vergadering van het centraal comité. Onder de deelnemers aan de online bijeenkomst bevonden zich leden van het centraal comité, oecumenische functionarissen en leden van de taakgroepen van historische zwarte kerken en van andere instellingen met aanzienlijke groepen Afro-Amerikaanse leden.
Een ander belangrijk probleem zijn de middelen, zei Dr. Tyrone Pitts, die 20 jaar lang diende als algemeen secretaris van de Progressive National Baptist Convention, een motor van verandering door de burgerrechtenbeweging, en tien jaar in de staf van de National Council of Churches of Christ in de VS.
“Sinds de jaren negentig,” zei hij, “hebben de Europees-Amerikaanse kerken in de Verenigde Staten niet serieus geïnvesteerd in middelen voor programma’s om racisme te bestrijden. Amerikaanse Afrikaanse denominaties zijn op hun eigen manier doorgegaan met het bestrijden van racisme, vaak op eigen houtje.”
“Wat ik nu ervaar is een hernieuwd bewustzijn van de Europese kerken in Amerika van de noodzaak om racisme te bestrijden, maar zij lijken niet de wil te hebben om de financiële middelen uit te trekken om een effectief getuigenis te kunnen afleggen in het transformeren van de racistische systemen en structuren die het ondersteunen,” aldus Pitts.
Voorlichtingsprogramma’s, veilige ruimtes voor een echte dialoog, het bepleiten van wetgeving, subsidies voor de meest behoeftige gevallen – dit alles vereist middelen van binnen en buiten de kerken zelf.
Complexe erfenissen en voortdurende ongelijkheid
Maar het diepere dilemma, zegt Pitts, is hoe “de bredere Eurocentrische christelijke Amerikaanse gemeenschap te betrekken in een serieuze strijd tegen racisme in onze Amerikaanse context en daarbuiten,” en ook “om onze Europese collega-kerken ervan te overtuigen dat de strijd tegen racisme onlosmakelijk verbonden is, zoals Dr King zei, met kapitalisme, militarisme en economische onrechtvaardigheid.”
Anderen zijn het daarmee eens. Vanuit de Canadese context zei ds. Dr. Japhet Ndhlovu van de United Church of Canada: “Het is gecompliceerd werk om de witte defensiviteit te doorgronden en uit te dagen, en de witteemotionele kracht te vergroten om op individueel niveau werk te maken van anti-onderdrukking. Het werk omvat het confronteren met de ontkenning van het voortdurende kolonialisme door de niet-inheemse bevolking en het herstellen van de schade aan relaties die is veroorzaakt door koloniaal en spiritueel geweld dat door de kerk in stand wordt gehouden.”
Een landelijke inspanning die geworteld is in kerkelijk activisme en geleid wordt door bisschop William J. Barber II en Rev. Dr. Liz Theoharis, namelijk de nieuw leven ingeblazen Poor People’s Campaign: Een Nationale Oproep tot Moreel Beraad, kan gezien worden als toevoeging aan de morele en advocacy arena.
De uitdaging van het evangelie voor de kerkcultuur
Toch heeft de kerkcultuur zelf in zekere mate het probleem in stand gehouden, zelfs in een van oudsher progressief, op rechtvaardigheid gericht lichaam als de United Church of Christ, zegt Rev. Dr Karen Georgia Thompson. “De waarheid vertellen is belangrijk om racisme aan te pakken”, zegt ze. Maar dat houdt in “dat we in staat moeten zijn om te kijken naar de manieren waarop de instelling, die gebouwd is op kolonialisme en patriarchaat, blijft bijdragen aan de ongelijkheden die zich manifesteren als racisme en raciale onrechtvaardigheid”.
Naast de educatieve campagne Join the Movement, wijst Thompson op de huidige institutionele raciale (zelf-)onderzoek van de UCC. “Dit zal alle gebieden van de instelling kritisch onderzoeken, inclusief beleid, bestuursdocumenten, personeel, enz., om aandacht te besteden aan de manieren waarop racisme aanwezig is in de organisatie,” zodat ze aan het licht kunnen worden gebracht en aangepakt.
In de kerken of in de bredere samenleving, individueel of in groepen, zegt zij, vereist de aanpak van racisme nog steeds een fundamentele verandering. “Racistische verhalen zijn verstoken van liefde, de liefde van God die volgens ons de kern vormt van het evangelie en de boodschap van God door Jezus Christus”.
Afbeelding: Gift Habeshaw op Unsplash