Ter gelegenheid van de opening van het academisch jaar 2023-2024 van de Theologische Universiteit Kampen | Utrecht op 7 september 2023, hield prof. dr. Stefan Paas een lezing “Vrede op aarde. Het goede nieuws in een postchristelijke cultuur”.
Wat bedoelen we als we elkaar “veel heil en zegen” toewensen? In zijn lezing gaat Paas in op de soteriologie die ontstaan is in de tijd van de Reformatie en de opwekkingsbewegingen in de 18e en 19e eeuw. Volgens Paas moet de overgeleverde Protestantse soteriologie gezien worden als reactie op een wijdverbreid nominalisme (naamchristendom). Daardoor ontstond een eenzijdige nadruk op het zielenheil van de gelovigen. Bovendien had deze soteriologie universele pretenties: bedoeld voor alle mensen.
Contextuele soteriologie
Paas pleit in zijn lezing voor een contextuele benadering van de soteriologie: de manier waarop we het heil ervaren wordt immers in grote mate bepaald door de omstandigheden waarin we leven. Het behoort tot de missie van de kerk om te zoeken naar manieren om het heil in Christus uit te drukken in deze tijd. Ten diepste is redding niet zozeer iets wat we theoretisch begrijpen, maar lichamelijk ervaren: hoop, geborgenheid, vergeving, rust. In dit kader stelt Paas voor om het woord ‘vrede’ te gebruiken als kernbegrip voor een soteriologie in postchristelijk West-Europa.
Een paar pakkende citaten
“Het evangelie is goed nieuws, maar niet goed nieuws in abstracte zin voor mensen in het algemeen – mensen die we nergens ooit tegenkomen. Het is goed nieuws voor mensen van vlees en bloed, en het kan alleen goed nieuws zijn wanneer het op de een of andere manier betekenis krijgt in hun culturele en historische context.”
“De paradox is deze: de protestantse soteriologie is contextueel maar met universele aspiraties. Zij kwam op in een beschaving die zichzelf verstond als de bestemming van alle mensen, en daarom ook bestemd om de wereld te beheersen. Zo kon een tribale soteriologie zich in een koloniale context opwerpen als universele heilsleer. Alle mensen op aarde konden en moesten God ontmoeten op de manier die Europeanen als de ware hadden leren kennen.”
“Zo kun je vroom beweren dat we aan de voet van het kruis allemaal gelijk zijn, en tegelijk een praktijk in stand houden waarin vrouwen, slaafgemaakten, homoseksuelen en gekoloniseerden toch net wat minder gelijk zijn dan witte, heteroseksuele, westerse mannen. Een heilstheologie kan zich radicaal toespitsen op een bevrijdende theologische kernwaarheid, en niettemin buitengewoon beklemmend uitwerken juist vanwege die radicaliteit die de neiging heeft alles te negeren waaraan aarde en bloed kleeft.”
De volledige openingsrede kunt u hier downloaden.
Binnenkort verschijnt bij KokBoekencentrum een boek van Stefan Paas waarin hij het onderwerp van de openingsrede verder uitdiept: Vrede op aarde. Over heil en redding in deze tijd.
Beeld: Wikimedia commons