Berdine van den Toren-Lekkerkerker
Het was een feest. Meer dan 4000 Christenen kwamen bij elkaar. Samen mochten we vieren, bidden, eten, praten en reflecteren. Samen waren we op zoek naar eenheid in Christus, een eenheid die leidt naar verzoening en naar gerechtigheid. En toch, vanuit het jaarthema Wederkerigheid en Gelijkwaardigheid van de NZR, roept deze ervaring ook vragen op.
De relatie tussen de wijsheid van plaats en de stem van de ander.
Van ‘indigenous’ theologen leren we het belang van plaats en van de inwoners van die plaats – voorouders en huidige inwoners. Context en gemeenschap hebben een specifieke en ‘geaarde’ wijsheid. Dat is een wijsheid die nergens anders op die manier gevonden kan worden. Daar moet dus naar geluisterd worden.
Als de Wereldraad van Kerken bijeenkomt in Duitsland, dan zal zij ook in vorm, relaties en inhoud gevormd worden door die plaats. Dat hebben we gezien in het warme welkom dat we hebben ervaren in de stad Karlsruhe. We werden gevormd door de prachtige programma’s tijdens het weekend, waarin diverse plaatsen bezocht werden en ontmoetingen plaatsvonden. Ik heb verschillende mensen daarover horen praten, zeker ook mensen vanuit andere werelddelen. Een deelnemer uit India vertelde bijvoorbeeld hoe verrassend het voor haar was te zien dat vragen die spelen in haar kerk in India gedeeld werden met gemeenschappen in Duitsland, vanuit de geschiedenis van conflict, onderdrukking en bezetting. De wijsheid van de plaats was een verrijking, soms confronterend, vaak verrassend.
Maar geeft de wijsheid van de plaats ook ruimte aan de stemmen die van buiten die plaats binnenkomen, die andere prioriteiten hebben en misschien zelfs een andere taal spreken? En worden alle stemmen vanuit de plaats zelf gehoord? Ook de stemmen van de minderheidsgroepen binnen die plaats? Het gevaar kan bestaan dat zij met meer moeite herkend of zelfs helemaal niet gehoord worden.
En hier zit mijn vraag en gevoel van ongemak. Krijgt de stem die al zo lang de boventoon heeft gevoerd in de kerk wereldwijd niet te veel gewicht als de bijeenkomst plaatsvindt in Europa? Wordt de Europese stem, die het nog steeds zo moeilijk vindt om zichzelf niet normatief te maken, niet te overheersend?
Ik weet dat geprobeerd wordt om steeds op een ander continent bij elkaar te komen en om hierin een gelijkwaardige representatie te hebben. Maar moet Europa hier nu alweer in mee doen? Voor Noord-Amerika geldt wat mij betreft dezelfde vraag.
Op het gevaar af dat we in dit gesprek met het voorbeeld aan de haal gaan, wil ik toch een voorbeeld noemen. In Duitsland waarschuwt de wijsheid van de plaats ons terecht voor antisemitisme. Dat is een waarschuwing die helaas nog steeds uitermate actueel is en niet mag verstommen. Maar als het gesprek rond de relatie tussen Joden en Palestijnen in het land Israël/Palestina op het hoofdpodium een aantal keren verbonden wordt aan – en zelfs geïnterpreteerd wordt vanuit – de angst voor antisemitisme, dan vraag ik me toch af waar de stem van de Palestijnen en Palestijnse Christenen te horen was. In ieder geval niet op het hoofd podium. En ook niet of nauwelijks tijdens de bespreking van het onderwerp in de Business Plenary.
Nogmaals, dit is één voorbeeld, hoewel een scherp voorbeeld. Andere voorbeelden zijn te geven. Denk aan de jongeren. Die mochten wel af en toe wat zeggen, maar kregen zij werkelijk als groep en gemeenschap het podium? Werden zij gehoord als gelijken?
Wat mij betreft stelt dit de vraag op scherp. Wanneer wordt de wijsheid van de plaats een stem die uitsluit? Of nog scherper, wanneer wordt “wijsheid van plaats” vervangen door “belangen van plaats”?
En wordt dit ook nog eens versterkt door het feit dat de wijsheid van plaats een Europese stem is die gewend is autoriteit te hebben en gehoord te worden? Een stem die het moeilijk vindt naar andere stemmen van buiten te luisteren?
Foto: Albin Hillert/WCC