De mogelijkheden van internet zijn eindeloos. Dat beaamt Peter Dekker, hoofd Nieuwe Media van de interkerkelijke omroep IKON, volmondig. Hij barst van de ideeën. Samen met zijn collega’s beheert hij meer dan honderd websites. Op deze manier bereikt de kleine omroep een grotere groep dan met radio en tv alleen.
Een klein kantoor met vijf bureaus. Vanuit deze werkruimte in het veel grotere gebouw van de IKON in Hilversum stuurt Peter Dekker samen met vier medewerkers meer dan honderd websites aan voor de omroep. Dekker lacht even: ‘Veel hè? De meeste websites horen bij programma’s die we ooit hebben uitgezonden. Laten we zeggen dat er nu 40 actieve websites zijn.’
In 2002 heeft de IKON besloten zich meer te richten op internet. ‘Wij zijn een kleine omroep, en hebben maar ruim 80 uur zendtijd per jaar. Dan is internet een mooie manier om meer mensen en andere mensen te bereiken.’ Een belangrijke website voor de omroep is www.ikonpastoraat.nl. Hier kunnen bezoekers een mailtje sturen naar de pastores van de IKON. ‘De drempel van internet is enorm laag, omdat je anoniem kunt blijven. Uiteindelijk kan de bezoeker ook meer contact maken door te bellen, of een echte ontmoeting regelen. Zonder internet was ons pastoraat nooit zo bereikbaar geweest als nu.’
Een team van drie pastores verzorgt de inhoud van diverse IKON-pastoraat-websites. ‘Een groot succes is de dagkalender Impuls. Dat is een soort digitale scheurkalender waarop je iedere dag een inspirerende tekst te lezen krijgt. Enkele duizenden mensen maken hier dagelijks gebruik van.’
Dagen doorklikken
De IKON heeft zelfs internationale waardering gekregen voor de website www.levensvragen.nl. ‘Daarmee hebben we onlangs een nominatie voor de Webby Awards gewonnen. Dat is een beetje de Oscar onder de websites.’ Volgens Dekker is de site uniek. ‘Je kunt er uren, ja zelfs dagen op blijven doorklikken. Het werkt anders dan normale websites waar de maker jouw klikroute al heeft uitgestippeld. Dan heb je slechts een paar beperkte opties. Op deze site kun je een thema uitkiezen waar je meer over wilt weten. Je klikt bijvoorbeeld op het knopje ‘eenzaamheid’, dan verschijnen daar extra thema’s bij zoals ‘erkenning’ en ‘slachtoffer’. Zo kun je eindeloos blijven doorzoeken.’ Volgens Dekker zit de kracht van de website in de combinatie van korte, speciaal voor internet geschreven teksten en veelzeggende beelden op de achtergrond. ‘En de interactie is belangrijk. Mensen kunnen reageren op een tekst, maar ook contact zoeken met het pastoraat.’
Inmiddels is internet een serieuze tak geworden van de IKON. ‘Ruim 70 procent van onze sitebezoekers bekijkt de zelfstandige websites, de overige 30 procent komt van de sites die bij een programma horen. Internet is ook veel goedkoper dan het maken van een televisieprogramma. Het maken van twee programma’s kan evenveel geld kosten als een jaar de internetredactie in stand houden.’ Afschaffen dus, die dure radio en tv? ‘Absoluut niet, het gaat juist om de combinatie. Op internet kunnen we goed aansluiten bij de programma’s. Discussiëren over een thema dat op televisie is aangezwengeld, is erg zinvol.’ Dekker noemt als voorbeeld de documentaireserie ‘Geloof, Seks & (Wan)hoop’. ‘We hebben brieven gestuurd naar alle docenten levensbeschouwing in Nederland over dit programma. Honderden hebben de dvd’s besteld als lesmateriaal. Samen met de website krijgt het tv-programma nu een tweede leven en een tweede doelgroep.’
www.bijbelenkoran.nl
Het arsenaal van IKON-websites groeit nog steeds, maar ook de sites van het eerste uur doen het goed. Zo kan het eerste initiatief van de internetredactie, www.kerknieuws.nl, maandelijks rekenen op een half miljoen bezoekers. Ook is er een speciale website voor jongeren. Op www.krux.nl krijgen tieners dagelijks nieuwe actualiteiten voorgeschoteld. Ook kunnen ze spelletjes spelen en quizzen maken over bijvoorbeeld de verschillen tussen religies. En Calvijn is uitgedost met een feestmuts, want hij is jarig dit jaar. ‘Via deze site kunnen jongeren sinds kort zelf een radioprogramma maken’, vertelt Dekker. ‘Zelf muziek uitkiezen en zelf presenteren vanachter hun eigen computer. Dat is echt nieuw in Nederland.’
De lancering van www.bijbelenkoran.nl leverde veel controverse op
De lancering van www.bijbelenkoran.nl leverde ruim een jaar geleden veel media-aandacht en controverse op. Op de site kunnen onder meer teksten uit beide heilige boeken aan de hand van trefwoorden worden vergeleken, een unicum. Peter Dekker was vooraf een beetje bang voor reacties van boze moslims, nu blijkt dat het erg meevalt. ‘We kregen vooral uit christelijke hoek negatieve reacties. Zo van ‘je mag de Bijbel niet vergelijken met de Koran’. Maar wij willen hiermee juist het begrip bevorderen tussen twee religies. Overigens reageerden de meeste mensen positief. In de Koran komen minder geweldsteksten voor dan in de Bijbel. Dat kan Geert Wilders nu ook vaststellen. Dankzij ons project is de Koran in Nederlandse versie nu ook weer als boek te koop.’
Andere websites van de IKON maken christenen het makkelijk om betrokken te zijn bij de kerk. Zo is www.kerkvannederland.nl een steeds groter groeiende database met online kerkdiensten. ‘Op die manier kunnen mensen die niet in staat zijn om de kerk te bezoeken, toch een dienst meemaken. Ze hebben de mogelijkheid om te zoeken op kerkgenootschappen, thema’s en liturgie. Ook het webradiostation Musica Religiosa is een succes en trekt dagelijks ongeveer duizend luisteraars. Via internet is 24 uur per dag religieuze muziek te horen. ‘Het leuke is dat mensen hier zelf muziek kunnen aanvragen, op die manier krijgt de bezoeker zelf steeds een belangrijkere rol op internet.’
Dankzij ons project is de Koran in Nederlandse versie nu ook weer als boek te koop
Dertigplussers
De nieuwste website is een catecheseproject van de IKON en de PKN, speciaal gericht op dertigplussers. ‘Voor hen is er weinig op internet’, zegt Dekker. ‘Dertigplussers houden over het algemeen niet van cursussen, maar ze hebben zeker vragen over spirituele zaken. De site www.geloofinjeleven.nl laat mensen kennis maken met het geloof. Het moet een plek zijn waar ze op een leuke manier informatie en inspiratie kunnen vinden. Er komen honderden filmpjes op te staan die de thema’s uitleggen.’
Peter Dekker kan nog wel even doorgaan met bespreken van zijn eigen sites, maar andere religieuze activiteiten op internet boeien hem ook. Zo organiseert de IKON samen met het Nederlands Bijbelgenootschap en de PKN een wedstrijd voor de beste christelijke website van Nederland. De winnaar krijgt dan de Webfish Award. ‘Vorig jaar hebben we de competitie voor het eerst georganiseerd, en ik kan zeggen dat de kwaliteit van de inzendingen in één jaar enorm is gestegen.’
De Webfish Awards zijn natuurlijk bedoeld om de kwaliteit van christelijke websites te stimuleren, maar ze dienen ook een ander doel volgens Dekker. ‘Op deze manier krijgen deze sites meer aandacht, mensen ontdekken dat er honderden christelijke websites zijn in Nederland.’
Lappen tekst
Dat brengt Dekker bij de onvolkomenheden van veel sites. ‘Te veel websites zijn erg onoverzichtelijk, te ingewikkeld en onprettig om naar te kijken. Dat moet je bijvoorbeeld als kerkelijke gemeente niet willen.’ Volgens Dekker moeten de makers van websites veel beter nadenken over wat ze willen vertellen. ‘Ze zijn vaak gemaakt volgens het principe ‘het gaat niet om de vorm, maar om de inhoud’. Met als gevolg enorme lappen tekst, waar eventuele bezoekers voor terugschrikken. Je zult dus zeker aandacht moeten besteden aan de vorm, anders komt je boodschap nooit over. Denk na over welke foto’s je gebruikt. Beeld bepaalt heel erg wat je uitstraalt.’
Dat kerken niet vaker samenwerken op internet vindt Dekker onbegrijpelijk. ‘Als een PKN-gemeente uit bijvoorbeeld Utrecht een goede website heeft, waarom zou eenzelfde gemeente uit Alkmaar zelf opnieuw het wiel moeten uitvinden? Handiger is het om dan die structuur over te nemen.’
Peter Dekker heeft wel begrip over hoe de sites nu tot stand komen, maar vindt dat de makers meer moeten denken vanuit de bezoeker. ‘Ik heb respect voor de vrijwilligers die er vaak veel tijd in steken. Maar vaak gebruiken ze veel technische snufjes, die weinig functioneel zijn. Houd het eenvoudig. Waarom denk je dat een website als Nu.nl zo populair is? Hij is zo simpel en overzichtelijk, daar houdt de bezoeker van.’
Levendig debat
Dat religie steeds meer op internet te vinden is, interesseert Dekker. ‘Er spelen veel dingen in de kerken, dankzij internet. Zo is er steeds meer discussie mogelijk over maatschappelijke thema’s tussen gewone kerkbezoekers.’ Een belangrijk gevolg van internetdiscussies is volgens Dekker dat thema’s breder besproken worden. ‘Neem nu dominee Klaas Hendrikse uit Zeeland, auteur van het boek Geloven in een God die niet bestaat. Zonder internet zou het een artikeltje op de religiepagina van Trouw opleveren. Nu is er een ontzettend levendig debat tussen mensen op discussieforums.’
Er spelen veel dingen in de kerken, dankzij internet
Dekker kan zo nog een rijtje onderwerpen opnoemen die door het internet belangrijker zijn geworden. ‘Andries Knevel die verklaart in de evolutietheorie te geloven, heel internet is in rep en roer. De Nederlandse burger doet mee en dat vind ik mooi. En tegelijkertijd mobiliseert het ook onkerkelijken, zij discussiëren nu over de kerkmuren heen ook mee. Dat gebeurde voor het internettijdperk nauwelijks.’
Verkeersles
Toch is er ook een andere kant. ‘Een treurige tendens is dat mensen reacties plaatsen van een bedenkelijk laag niveau. Websites zijn druk met ‘modereren’, het filteren van de slechte reacties.’ Ook staan er vele religieuze theorieën op internet waar je mee moet uitkijken, zegt Dekker. ‘Ga met religie op internet net zo om als gezondheid. Als je op internet leest dat buikpijn betekent dat je een blindedarmontsteking hebt, dan geloof je dat toch ook niet meteen? Er kunnen hele andere oorzaken zijn. Je moet gewoon goed weten op wat voor website je kijkt. Wie heeft het geschreven, kun je het vertrouwen?’
Het web moet simpeler, en de gebruiker moet leren er beter mee om te gaan
In het haast ondoordringbare woud van websites, zou het volgens Dekker een goed idee zijn om de burger beter te leren omgaan met internet. ‘Net als kinderen leren lezen op school, zo zouden ze ook volwassenen moeten leren hoe je omgaat met het web.’ Dekker vindt het een goed idee als de overheid dat organiseert voor de burger. ‘De overheid verwacht ook dat je je belastingaangifte doet via het internet. Dan vind ik dat ze het ook moeten uitleggen aan burgers die niet zo makkelijk hun weg op de computer vinden. Een soort verkeersles voor digibeten.’
Anders
Persoonlijk vindt Peter Dekker het onzin dat er iets als Filternet bestaat, een filter dat ongewenste websites blokkeert. ‘Het heeft zo weinig zin. Als ik informatie over oud-minister Borst wil zoeken, kom ik niet door het filter heen. En mensen die écht pornografische websites willen bezoeken, omzeilen het wel. Ouders moeten hun kinderen goed leren omgaan met internet. Het gaat om het leren van verantwoordelijkheid. Op die manier maak je kinderen op een goede manier wijs met internet. Als je iets verbiedt, dan zullen ze het uiteindelijk juist opzoeken.’
Het web moet dus simpeler en de gebruiker moet er beter mee leren omgaan. ‘Internet is een zorg en een zegen. We doen er prachtige dingen mee, maar het kan natuurlijk altijd beter.’ Heeft het web invloed gekregen op de religie? ‘De beleving van het geloof is anders geworden. Vroeger gingen mensen bijvoorbeeld naar een gereformeerde bondsdag om over de kerk te praten. Nu speelt die discussie permanent en levendig op internet, dat vind ik mooi.’
— Bertus Bouwman is vierdejaars student journalistiek aan de Christelijke Hogeschool in Ede.