In Afrika is de naming ceremony een breed voorkomend verschijnsel. Het heeft diepe wortels in de religies en levensbeschouwingen van het continent en markeert de eerste rite de passage in een mensenleven. Door inculturatie van het christendom in Afrika is een ritueel dat diep geworteld is in Afrikaanse religies, onderdeel geworden van christelijke tradities. De naming ceremony in de Celestial Church Christ is daar een goed voorbeeld van.
‘Toen er acht dagen verstreken waren en hij besneden zou worden, kreeg hij de naam Jezus, die de engel had genoemd nog voordat hij in de schoot van zijn moeder was ontvangen’ (Lucas 2,22, Nieuwe Bijbelvertaling). Volgens deze tekst uit Lucas kreeg Jezus na acht dagen een naam die niet door zijn ouders was bedacht, maar die door God was vastgesteld. Dit is het bijbelverhaal waarop in de Celestial Church of Christ (CCC) de naming ceremony is gebaseerd.
De verbanden met bijbelse tradities zoals onder andere beschreven in Lucas 2 zijn overduidelijk en in de CCC is het ritueel van naming dan ook een zeer belangrijke en feestelijke gelegenheid. Aangezien dopen op volwassen leeftijd gebeurt, is de naming ceremony ook de rite die een kind opneemt in de kerkgemeenschap.
Celestial Church of Christ
De CCC is gesticht in 1947 in Yorubaland: een regio in West-Nigeria en Oost-Bénin. De kerk is gesticht door Samuel Bilehou Joseph Oschoffa nadat hij van God een opdracht had gekregen, aldus de geschiedschrijving van de kerk zelf. Deze opdracht hield in dat hij die christenen die in tijden van nood dreigden terug te vallen op de traditionele genezers en magie, moest redden. De CCC gelooft namelijk dat dezen namelijk niet in de hemel zouden komen na hun overlijden, omdat ze zich hebben ingelaten met duivelse machten en krachten. Om deze mensen te overtuigen heeft God aan Oschoffa de middelen en kracht gegeven om mensen te helpen en te genezen. Oschoffa en zijn volgelingen maken hierbij gebruik van materialen en rituelen op een manier die mensen bekend was, maar zij deden dat in naam van de God die zij in de Bijbel hadden leren kennen.
De naming ceremony is de rite die een kind opneemt in de kerkgemeenschap
In Nigeria wordt de Celestial Church ook wel een ‘witte-gewadenkerk’ genoemd. De leden dragen namelijk allemaal een opvallende witte soutana als ze naar de kerk gaan. Afhankelijk van iemands rang in de kerk komen er kleuren en versieringen bij, die iemands positie aangeven. Het basiskleed en het kleed voor kinderen is simpel en wit.
Anno 2010 zijn er duizenden gemeenten van de CCC. De meeste daarvan zijn in West-Afrika, voornamelijk in Nigeria en Bénin. Door migranten die hun eigen gemeenten stichten zijn er ook gemeenten in de Verenigde Staten, Canada, het Verenigd Koninkrijk en in de meeste landen op het vasteland in West-Europa. Sinds 1995 is er een gemeente in Amsterdam Zuid-Oost: Covenant Parish.
Door migratie van West-Afrikanen is de naming ceremony een ritueel dat nu ook in Nederland wordt uitgevoerd, zij het door een kleine groep van de Nederlandse bevolking. Met de komst van christenen met andere culturele roots naar Nederland zijn rituelen die hier eerder onbekend waren onderdeel geworden van het christelijke spectrum.
Fruitschilderij
Het ritueel van een naming ceremony verloopt als volgt. Op de achtste dag na de geboorte van een baby komen de familie, vele vrienden en zo veel mogelijk leden van de gemeente aan het begin van de avond samen in de kerk. De kerk is voor de gelegenheid omgebouwd. Er staat een tafel in het gedeelte waar normalerwijs de vrouwen met een hoge rang zitten. Tussen de tafel en de preekstoel ligt op de grond een soort van schilderij van zeven verschillende soorten fruit. De link tussen deze vruchten en de ceremonie is simpel: in het Yoruba heeft het woord ‘fruit’ ook de betekenis van ‘kind’. Elke soort fruit heeft een andere betekenis en het staat op die manier symbool voor de zegeningen van een kind. Op de tafel zelf staat honing, suiker en zout.
Voor de ceremonie verzamelt iedereen zich in de hal. De baby wordt naar binnen gedragen door een profeet of een profetes – al naar gelang de baby een jongetje of een meisje is. De baby heeft voor het eerst zijn of haar gebedskleed, de soutana, aan. Hoewel een naming ceremony een groot feest in de kerk is, mag de moeder de kerk niet in. Zij blijft in de hal zitten, vanwaar ze de dienst kan gadeslaan. Vrouwen worden de eerste veertig dagen na een bevalling niet rein geacht, en dus kan zij haar gebedskleed niet aantrekken noch mag zij in de kerk komen. Pas als zij zich na die veertig dagen ritueel heeft gewassen mag zij de kerk weer binnenkomen.
De rol van profetie
Als iedereen naar binnen is gegaan, wordt er zeven keer rond de tafel en het fruit gedanst door tien mensen: zeven leiders van de kerk (vier mannen en drie vrouwen), de profeet of profetes met de baby en nog twee anderen. Van de laatste draagt de een een schaal met water en zeven kaarsen, waarvan er drie zijn aangestoken, en de ander draagt een vaatje met brandend wierook. Als de ronden gedanst zijn, kan de dienst beginnen. De leiders gaan naar een plek in de kerk en de profeet of profetes neemt plaats op een van de stoelen achter de tafel; naast haar of hem zit een secretaris. De secretaris schrijft de boodschap die God via de profeet of profetes geeft op. In die eerste profetie worden de namen van de baby door God aangegeven en wordt verteld wat voor soort leven de baby zal leiden.
In een profetie worden de namen van de baby door God gegeven
Tijdens de gehele dienst zitten de profeet of profetes en de secretaris aan de tafel voor in de kerk. De profeet of profetes spreekt bij tijd en wijle in het oor van de secretaris. Om de juiste profetie van God te ontvangen, moet een profeet/profetes ‘in de Geest’ zijn. Op die manier kan God via een daarvoor door hem uitgekozen persoon communiceren en kan de waarheid van het bericht gegarandeerd worden. Als de profeet of profetes niet in de Geest is, dan kunnen kwade geesten die door de duivel gestuurd zijn een bericht doorgeven en mensen een verkeerde kant opsturen. Het is erg belangrijk dat de juiste namen voor het kind van God komen: de gave van profetie mag niet lichtzinnig genomen worden in de CCC.
Het ritueel van naming
De dienst zelf verschilt niet zo veel van de andere diensten in een Celestial Church. Er worden psalmen gelezen, er wordt veel en intensief gebeden om wijsheid, kennis, zegeningen en een lang leven voor het kindje. Tijdens het zingen in de dienst, onder andere voor de preek en tijdens het brengen van de gaven wordt er flink gedanst: ook dat is een manier om God te bedanken en te prijzen. De lezing uit de Bijbel die ook het materiaal voor de preek levert, is bij een naming ceremony altijd het bovengenoemde Lucas 2:21-39, het verhaal van de presentatie van Jezus in de tempel en de ontmoeting met Simeon en Hanna.
Aan het einde van de dienst komt de voorganger naar de baby en laat het kindje ‘proeven’ van het water, de honing, suiker en het zout. Dit ritueel is ook bekend in de traditionele religies. De voorganger vertelt de baby dat deze elementen symbool staan voor het goede, het zoete en datgene wat er werkelijk toe doet. Water is symbool voor leven zelf. De honing en suiker staan voor het goede in het leven en het zout voor essentiële in het leven, want: ‘Jullie zijn het zout van de aarde. Maar als het zout zijn smaak verliest, hoe kan het dan weer zout gemaakt worden? Het dient nergens meer voor, het wordt weggegooid en vertrapt’ (Matteüs 5:13, NBV).
Nadat de baby geproefd heeft, is het tijd voor het onthullen van de namen die via de profeet of profetes door God aan de baby zijn gegeven. Deze namen worden door de voorganger drie keer voorgelezen en de gemeente herhaalt ze elke keer. In de Amsterdamse parochie zijn het altijd namen met een religieuze betekenis, bijna altijd in Yoruba. Af en toe is er een naam in het Engels bij.
De voorganger laat de baby proeven van het water, de honing, de suiker en het zout
Als de baby zijn of haar spirituele namen heeft gekregen is het tijd voor de leden van de gemeente en de gasten om de baby te verwelkomen met cadeautjes. In een lange slang danst iedereen langs de tafel. Mensen hebben cadeaus meegenomen of geven geld. Daarna neemt iedereen van de suiker, honing en zout en pakt ook van het fruit dat op de grond ligt. Zo deelt iedereen in de zegening, die men ervaart in het ontvangen van een nieuw lid van de gemeenschap. En natuurlijk is geen feest compleet zonder een gezamenlijke maaltijd. De familie van de baby zorgt voor voldoende eten en drinken voor alle aanwezigen.
Terwijl de gaven gegeven worden, en mensen aan het eten zijn, wordt de baby teruggegeven aan de moeder. Dat gebeurt ook met een gebed en een zegen. De kaarsen in de grote kom met water worden geblust in het water. Het water wordt in een kan of fles geschonken: dit gaat mee naar huis. De komende maanden wordt er steeds een beetje van dit water bij het badwater van de baby gegoten om de baby te beschermen tegen het kwaad.
Naming in Nederland
Zoals uit bovenstaande beschrijving mag worden geconcludeerd, heeft de naming ceremony een centrale plek in het geloofsgoed van de CCC. Het ritueel verbindt een kind met God en met de gemeenschap. Volgens de regels van de CCC kan dit ritueel ook niet veranderen, omdat het door God is ingesteld. De noodzaak van de naming ceremony lijkt vooralsnog daardoor ook onveranderd te blijven. Maar de impact van het ritueel verandert wel.
Doordat het in Nederland verplicht is binnen drie dagen een baby aan te melden bij de burgerlijke stand, hebben baby’s al een naam voordat ze hun naam van God krijgen. Vaak is de naam die ze van hun familie krijgen de naam waarmee ze in het dagelijks leven geroepen zullen worden – en die naam is bij de meeste kinderen niet in Yoruba. Het is over het algemeen een bekende bijbelse naam, een Engelse naam of een naam die in meer talen bekend is.
Hun spirituele namen die ze tijdens hun naming krijgen, zijn niet de namen die bij de burgerlijke stand bekend zijn en niet de namen waarmee ze bij mensen bekend zijn, ook niet in de kerk. Het zijn de namen waarmee ze bij God bekend zijn.
Literatuur
Adogame, A., Celestial Church of Christ: The Politics of Cultural Identity in a West African Prophetic-Charismatic Movement. Frankfurt am Main: Peter Lang, 1999, pp. 165-169
Board of Trustees of the Celestial Church of Christ, The Celestial Church of Christ Constitution (Nigeria Diocese), www.celestialchurch.com/aboutus/ reference/constitu.htm (geraadpleegd 19 oktober 2007)
Celestial Church of Christ Worldwide, Service Guide (Atona Isin). Yoruba and English Version by Prophet J.S. Adeoye, Lagos: Ajaga Miracle Productions, 2006, pp. 45-68
— Nienke Pruiksma is promovenda interculturele theologie aan Centrum IIMO van het Departement Godgeleerdheid van de Universiteit Utrecht. Zij heeft de afgelopen twee jaar veldwerk verricht in de Covenant Parish Amsterdam I van de Celestial Church of Christ, en ook in Nigeria, Frankrijk en Engeland.