Rituelen à la carte
Wie kent ze niet: de stille tochten waarbij mensen een teddybeer op de plek des onheils neerleggen. Cultureel antropologe Irene Stengs die bij het Meertens Instituut onderzoek doet naar ‘feest en ritueel’, vertelt er boeiend over. Zo zijn in de laatste decennia meer nieuwe rituelen ontstaan. Er is behoefte aan zingevende handelingen om structuur aan het leven te geven. Als bekende en traditionele kaders geen of onvoldoende betekenis meer bieden, worden er nieuwe gezocht. Die zoektocht levert vaak inventieve en interessante vondsten op. Maar ook spanning: tussen de ‘oude’ officiële doctrine en de ‘nieuwe’ populaire gebruiken, tussen individu en instituut, tussen religie en spiritualiteit.
Dit nummer van TussenRuimte gaat over volksreligie, toegespitst op nieuwe rituelen. Albert van der Zeijden, directeur van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur, brengt het thema in beeld. Over de spanning tussen het officiële en het geleefde circuit, bericht Hans Geybels van rooms-katholieke zijde, en Yaser Ellethy van islamitische zijde.
Nieuwe rituelen dragen vaak invloeden van verschillende culturen. Nienke Pruiksma geeft een voorbeeld uit de Nigeriaanse kerken hier in Nederland. Maar er wordt ook teruggegrepen naar oude wortels. Zo beschrijft Hanneke Minkjan een midzomernachtritueel.
De voorlopige conclusie kan zijn dat de zingevende mens tegenwoordig eigen rituelen kiest, à la carte. Soms verbonden met de oude traditie, maar altijd passend bij de eigen beleving. Dat is ook de wijze waarop Gijsje Teunissen, uitvaartleider en ritueelbegeleidster, haar werk doet. Een eigenzinnige selectie, stelt cultureel antropoloog André Droogers in het slotartikel, met als elementen spel, religie en macht.
Dr. Kim Knibbe leverde als themaredacteur deskundige adviezen over de inhoud.
Graag verwijzen we voor meer informatie over rituelen in het dagelijks leven ook naar www.jaarvandetradities.nl.
In het colofon vindt u nieuwe namen. We namen afscheid van Jaap Haasnoot, en verwelkomen Ineke Bakker, Gijs van den Brink, Annemiek Buijs-Tuytelaars en Dave Capucao.
— Redactie TussenRuimte