Dit jaar werd voor de zesde keer de actie ‘Offerfeest en Armoedebestrijding’ gehouden, bedoeld om een bijdrage te leveren aan de armoedebestrijding in Nederland. Het is een gezamenlijk initiatief van de Samenwerkende Moslim Hulp Organisaties (SMHO) en Cordaid. Sociaal engagement en betrokkenheid bij de eigen omgeving en de samenleving als geheel worden zo vergroot.
Tijdens deze actie wordt aan moslims in heel Nederland gevraagd om een deel van het vlees dat zij geslacht hebben, in te leveren bij een islamitische slagerij. Een gedeelte van het ingeleverde vlees wordt verwerkt tot een offerfeestmaaltijd, die kan worden genuttigd bij Van Harte Resto’s in Den Haag, Rotterdam en Amsterdam. Het andere gedeelte van het geslachte vlees wordt gedistribueerd naar een Turkse worstenfabriek. De worsten die gemaakt worden van het ingeleverde vlees worden uitgedeeld via diverse Voedselbanken door het hele land, en aan centra voor dak- en thuislozen. De worsten worden speciaal aangepast aan de Nederlandse smaak; het zijn een soort salami’s. Doel van de actie is om een bijdrage te leveren aan de armoedebestrijding in Nederland. Tevens wil SMHO met deze actie het goede voorbeeld geven aan andere moslims in Nederland.
Voedsel voor niet-moslims
Reacties van gebruikers van de Nederlandse Voedselbanken zijn Veyis Güngör, als adviseur verbonden aan de SMHO, niet bekend. Wel heeft de aandacht in de pers voor de Offerfeestactie al veel positieve effecten gehad. Niet alleen is het imago van moslims in Nederland verbeterd, ook is er binnen de moslimgemeenschap zelf meer aandacht voor het armoedeprobleem binnen de Nederlandse samenleving. Volgens Güngör is het van groot belang om te laten zien dat de moslims in Nederland ‘meedoen’, en op deze manier ook een steentje bijdragen.
Minderbedeeld is altijd minderbedeeld, ongeacht religieuze overtuiging
Sinds de eerste keer dat SMHO deze actie organiseerde is er een discussie ontstaan onder met name Nederlandse moslimjongeren over de wenselijkheid van het uitdelen van voedsel aan niet-moslims. Om deze discussie te beslechten heeft de SMHO contact gezocht met een aantal imams. Die hebben uiteindelijk een fatwa doen uitgaan met de boodschap dat minderbedeeld altijd minderbedeeld is, ongeacht iemands religieuze overtuiging.
Verantwoordelijk
Volgens Güngör stimuleert de islam zijn volgers om te geven. Armoedebestrijding heeft een zuiverende kracht, niet alleen met betrekking tot het eigen vermogen maar vooral ook op het gebied van welvaartsverdeling. Binnen de islam kent men daarom de zogenoemde zakat, de plicht om jaarlijks 2,5 procent van het vermogen te schenken aan de armen. Deze plicht geldt alleen voor hen die draagkrachtig genoeg zijn.
Naast de zuiverende kracht van zakat herstelt dit ook het economisch evenwicht en schenkt het sociale veiligheid aan het individu. Daarmee wordt ook sociaal engagement en betrokkenheid bij de eigen omgeving en de samenleving als geheel vergroot. Daarmee, zo stelt Güngör, wordt een moslim verantwoordelijk voor het eigen gezin, de buren, de medemens in het algemeen en zelfs de natuur.
Veyis Güngör is geboren in Turkije. Na de middelbare school is hij, in het kader van gezinshereniging, naar Nederland gekomen. Hij heeft onder andere Pedagogiek gestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is werkzaam geweest bij verschillende ontwikkelingsorganisaties, waaronder HIMOS (Hindoe-MoslimOrganisatie voor de Medefinanciering van Ontwikkelingssamenwerking) en Cordaid. Hij is adviseur bij SMHO (Samenwerkende Moslim Hulp Organisaties), heeft een eigen advies- en projectondersteuningsbureau, en is actief bij de Union of European Turkish Democrats, de UETD. De Samenwerkende Moslim Hulp Organisaties (SMHO) is een samenwerkingsverband van een aantal Nederlandse moslimorganisaties die actief zijn op het gebied van projectondersteuning. SMHO werkt aan emancipatie en integratie van moslims in Nederland enerzijds, en aan hulp bij zorg, onderwijs, milieu, democratisering, mensenrechten, emancipatie en opbouwende remigratie in Nederland en daarbuiten anderzijds. De SMHO doet dit vanuit de gedachte van een tolerante islam en een democratisch functionerende organisatiestructuur. De SMHO verzorgt cursussen, symposia, conferenties, een website, folders en brochures, onderhoudt contacten met organisaties in moederlanden en werft fondsen. Meer informatie over de missie en het werk van de SMHO is te vinden op www.smho.org.
Gedurende de tijd dat de haji, de jaarlijkse pelgrimstocht van moslims naar Mekka, plaatsvindt, wordt ook het Offerfeest gevierd. Het feest ter nagedachtenis aan de profeet Abraham viel dit jaar op zondag 6 november. Als symbool voor de offers die Abraham gebracht heeft, slachten moslims die het kunnen betalen een dier, veelal een schaap. De traditie vertelt dat de moslims een derde van het geslachte vlees zelf houden voor eigen consumptie, een derde wordt verdeeld onder familie en vrienden, en een derde is bestemd voor de armen.
Aan de onderkant
Toen hem het thema van deze editie van TussenRuimte ter ore kwam, was Güngörs eerste reactie: ‘Welke crisis? Het zijn er nogal wat…’ Hij vertelt dat de SMHO naast de voedselprojecten ook een aantal projecten in het Zuiden ondersteunt, ten einde een bijdrage te leveren aan een oplossing voor de ongelijkheidscrisis in de wereld.
Hiertoe heeft de SMHO de Milleniumdoelen geadopteerd, in het bijzonder het doel dat zich richt op onderwijs voor alle jongens en meisjes. Op dit moment worden projecten in Sudan, de Palestijnse gebieden, Afghanistan en de Balkanlanden gesteund. Naast concrete steun in financiële vorm heeft de SMHO zich hiermee ook tot doel gesteld de Nederlandse moslims bij ontwikkelingshulp te betrekken, en de samenwerking tussen mensen met een verschillende geloofsachtergrond te stimuleren. Hiertoe heeft de SMHO, ook in samenwerking met Cordaid, de zogeheten Ramadan-actie in het leven geroepen. Tijdens de Ramadan wordt geld ingezameld onder alle moslims; dit geld wordt verdubbeld door Cordaid, en komt ten goede aan projecten in de eerdergenoemde landen.
Uiteraard mist de financiële crisis zijn uitwerking niet op de Nederlandse moslimgemeenschap. Veel moslims in Nederland bevinden zich aan de onderkant van de arbeidsmarkt, weet Güngör, en daar vallen regelmatig ontslagen. Moslims die voorheen ieder jaar naar hun thuisland reisden, doen dat nu nog maar eens per drie jaar. De financiële crisis heeft wel degelijk discussie losgemaakt binnen de Nederlandse moslimgemeenschap, maar deze discussie blijft enigszins abstract. Veel moslims schamen zich ervoor te spreken over hun eigen verslechterde situatie.
Morele code voor ondernemers
Naast het inzamelen van geld en voedsel probeert de SMHO ook op andere manieren oplossingen aan te dragen om de financiële crisis het hoofd te bieden. Zo organiseerde de SMHO, in samenwerking met de Union of European Turkish Democrats (UETD), afgelopen oktober een congres met als doel stil te staan bij de betekenis van Ahilik en de vertaling naar de Nederlandse hedendaagse situatie. Ahilik is de term die gebruikt wordt om het gedachtegoed van Ahi Evran, een Turkse mysticus en ondernemer die leefde van 1171 tot 1261, te duiden. Ahilik omvat een soort ethische morele code voor ondernemers, waarvan het vormen van een ethische ‘civil society’ voor ondernemers in het midden- en kleinbedrijf uit gaat. Dit gedachtegoed valt enigszins te vergelijken met het systeem van gilden, waarbij vakkennis en beroepsethiek hoog in het vaandel staan.
Niet alleen kan Ahilik bijdragen aan etnisch maatschappelijk verantwoord ondernemen, het kan volgens Güngör ook helpen bij het doorstaan van de financiële crisis. De Nederlands-Turkse moslimgemeenschap in Nederland kent veel kleine zelfstandig ondernemers. De waarden van broederschap, wederkerigheid en vrijgevigheid die (mede) centraal staan bij Ahilik, zijn waarden die ook binnen de islam een belangrijke positie innemen. Als men vanuit deze waarden de financiële crisis beschouwt, kan de impact ervan in ieder geval geminimaliseerd worden. Saamhorigheid en barmhartigheid maken de te dragen lasten minder zwaar. Als twee ondernemers elkaar klandizie gunnen en samenwerken om tot beter vakmanschap en betere dienstverlening te komen, zullen beide ondernemers en de klanten daarvan uiteindelijk de vruchten kunnen plukken.
Een allesomvattend antwoord vanuit de islam op de financiële crisis is er niet, zegt Güngör. Wel kunnen volgens hem de waarden die de islam uitdraagt helpen bij het doorstaan van de crisis. Door zich te realiseren wat men wel heeft, in plaats van zich te richten op wat men verloren heeft, en door stil te staan bij al die anderen die nog minder hebben. Door dankbaarheid en barmhartigheid kan de financiële crisis te lijf worden gegaan.
Simpel maar niet eenvoudig
Een andere crisis waar Güngör graag de aandacht op richt is de morele crisis waarin het Westen zich bevindt. Veroorzaakt door een kunstmatige angst bij burgers van westerse landen, heeft deze morele crisis het afgelopen decennium huisgehouden. Deze angst heeft wortels in onwetendheid van en onbekendheid met de islam en moslims, en wordt aangewakkerd door pers en politici.
Saamhorigheid en barmhartigheid maken de te dragen lasten minder zwaar
Om deze onwetendheid en onbekendheid weg te nemen heeft de SMHO een uitgave gerealiseerd, de Konya Criteria, geschreven door Abdulwahid van Bommel. In deze uitgave worden zeven adviezen beschreven die Mevlana Rumi, een Turkse dichter, theoloog en soefistisch mysticus die leefde van 1207 tot 1273, geformuleerd heeft. Volgens Van Bommel zijn het simpele adviezen, maar zijn ze niet zo eenvoudig na te leven:
Wees zoals je jezelf voordoet of doe je voor zoals je bent
Word als de zee in verdraagzaamheid
Word als aarde in bescheidenheid en nederigheid
Word als een overledene in woede en fanatisme
Word als de nacht in het bedekken van andermans tekortkomingen
Word als de zon in compassie en mededogen
Word als stromend water in vrijgevigheid en hulpvaardigheid
Deze adviezen van Rumi kunnen worden vergeleken met bijvoorbeeld de woorden van Franciscus en andere denkers binnen religies en levensbeschouwingen, die aan de verbetering van de mensheid hebben gewerkt. De SMHO heeft zich ten doel gesteld om de bekendheid van de Konya Criteria te verspreiden en te vergroten binnen de Nederlandse samenleving. Zij kunnen dienen als grondslag voor interculturele en intertheologische contacten, en stellen de hedendaagse omgangsvormen ter discussie.
De grote kracht van de Konya Criteria, vindt Güngör, is dat zij de mens centraal stellen. Bovendien bevestigen deze adviezen volgens hem dat iedere dag de wereld wordt vernieuwd, en dat wanhoop niet bestaat.
— Anne Damen studeerde politicologie en werkte onder meer als trajectbegeleider teamwerving vrijwillige inburgeraars bij het Bureau Inburgering Gemeente Utrecht.