Aartsdiaken Bill Schwarz bericht over de honderdduizenden christenmigranten in het Arabische Qatar, dat als moslimland te boek staat. In leven en werken vormen ze een ‘living church’ en het goede nieuws is dat er meer ruimte komt voor samenkomsten en ook eigen kerkgebouwen.
Arabië is de geboorteplaats van de islam. Wereldwijd worden de Arabische landen gekarakteriseerd als moslimlanden – zowel uit historisch en sociaal als uit religieus oogpunt. Anders dan in Saoedi-Arabië tellen deze landen relatief weinig staatsburgers, en hebben ze enorme aantallen expats in dienst, migranten die werkzaam zijn in alle economische sectoren. Onder hen zijn honderdduizenden christenen, . Alhoewel dus geen staatsburgers vormen ze wel de ‘living church’ op deze plaatsen. En het leven en getuigenis van de christelijke kerk is krachtig en levendig. Mensen die de regio bezoeken zijn erdoor overweldigd. Diep onder de indruk melden ze mij dat ze er geen idee van hadden dat het christendom zo bloeit in deze moslimlanden.
Helft expats is christen
Qata, één van de zes landen die de Samenwerkingsraad van Arabische Staten in de Golf vormen, is een klein land met een nog kleinere populatie. Publicatie over Qatar vermelden doorgaans dat het een moslimland is en gaan er gewoonlijk van uit dat alle Qatari moslim zijn 1. In volkstellingen die Qatar zelf publiceert wordt het aantal Qatarese burgers niet genoemd; cijfers die iets zeggen over het aantal oorspronkelijke Qatarezen zijn haast niet te vinden. De meest gangbare schattingen, gebruikt door mensen die zich met economische planning bezighouden, geven aan dat er ongeveer 250.000 Qatarese burgers zijn (minder dan een derde van het aantal moslims dat in Nederland woont! 2). Officiële schattingen stellen het totale aantal inwoners van Qatar vast op net iets minder dan twee miljoen mensen. Staatsburgers vormen dus slechts een achtste deel van de totale bevolking.
Het getuigenis van de christelijke kerk is krachtig en levendig
De beroepsbevolking bestaande uit migranten in Qatar, is als sociologische fenomeen moeilijk te beschrijven. Er is een grote diversiteit aan nationaliteiten, doordat arbeid en expertise vanuit de hele wereld aangetrokken wordt. Qatars economie steunt op de inkomsten uit de verkoop van immense hoeveelheden vloeibaar aardgas; daardoor kan de overheid flink investeren in het uitbreiden van de infrastructuur van het land. Wegen worden aangelegd en er worden scholen, ziekenhuizen en hotels gebouwd. Denk ook aan de voorbereidingen voor het Wereldkampioenschap voetbal in 2022. De economie bloeit; de dienstverlenende sector evenals de bouwsector breiden uit om deze ambitieuze expansie aan te kunnen.
In gesprekken met ambtenaren merk ik dat bij demografische afwegingen als vuistregel geldt dat de helft van de buitenlandse arbeidskrachten christen zal zijn (vooral de mensen die uit Afrika, India en Sri Lanka, de Filipijnen en westerse landen komen), terwijl de andere helft bestaat uit moslims uit Arabisch sprekende landen en Azië, samen met een aanzienlijk aantal boeddhisten en hindoes. Omdat er zeven keer zoveel buitenlanders als staatsburgers in Qatar wonen, is het aannemelijk dat er meer christenen dan moslims wonen. Met andere woorden, alhoewel Qatar een moslimland is, moeten we niet vergeten dat er in dit land honderdduizenden christenen wonen en er naar de kerk gaan.
Wekelijkse diensten
Anglicaanse gemeentes in Qatar bestaan uit leden die van over de hele wereld komen. In onze gemeentes vinden we Maleisiërs en Indonesiërs, Indiërs en Sri Lankanen, Chinezen en Latino’s, Noord-Amerikanen en Europeanen. Wij gebruiken de Revised Common Lectionary en houden ons aan een traditionele, liturgische vorm van aanbidding.
De belangrijkste wekelijkse dienst vindt plaats op vrijdag. De meeste mensen werken zes dagen per week en vrijdag is de vrije dag waarop men naar de kerk kan komen. De ‘Vrijdagsschool’ wordt druk bezocht door kinderen van verschillende leeftijden. We houden ook kleinere diensten door de week; in twee dorpen op zondag en in een ander dorp op maandag. Zo scheppen we mogelijkheden voor ieder die wil aanbidden binnen onze liturgische traditie. . We komen op het moment samen in gymzalen en klaslokalen van scholen, een ontmoetingsruimte en een huis dat omgebouwd is voor samenkomsten. Maar ons nieuwe kerkgebouw zal aan het eind van dit jaar klaar zijn …
Anglicaans Centrum
Tot voor kort was het in Qatar eigenlijk illegaal om als christenen bij elkaar te komen voor erediensten. Alhoewel er lange tijd discrete samenkomsten werden gehouden, stond Qatar vroeger niet bekend als een plek van godsdienstvrijheid. In 2005 kwam hier een grote ommekeer in: de overheid wees officieel grond toe voor het bouwen van christelijke kerken, en schonk stukken grond aan een aantal christelijke gemeenschappen (aan katholieken, aan drie orthodoxe families, Indiase christenen uit Kerala kregen een speciale plek en een stuk ging naar anglicanen/protestanten).
Straks kunnen we op vrijdag vijftienduizend mensen liturgisch onderdak bieden
Eén van deze zes gebouwen, het Anglicaanse Centrum, is gedeeltelijk klaar en biedt op dit moment onderdak aan vijftig gemeentes. Deze gemeentes vertegenwoordigen christenen vanuit de hele wereld, uit het brede spectrum van protestantse, evangelische en pinkstertradities. Als het gebouw af is, verwachten we dat het plaats kan bieden aan tachtig tot honderdgemeentes in meer dan veertien liturgische ruimtes. Door de gemeentes achter elkaar gebruik te laten maken van de verschillende ruimtes, kunnen we alleen al op vrijdag vijftienduizend mensen de gelegenheid geven om naar de kerk te gaan. De katholieke kerk, die grenst aan het Anglicaanse Centrum, kreeg een vier keer zo grote plek toegewezen, en kan dus tijdens achtereenvolgende missen in uiteenlopende talen vaak vier keer de hoeveelheid mensen aan dan wij op een vrijdag. De andere kerkgebouwen wemelen ook van de kerkgangers op vrijdag – en in alle kerkgebouwen is er elke doordeweekse avond veel te doen.
Hartelijke oecumene
De oecumenische relaties tussen kerken in Qatar zijn uitgebreid en hartelijk, veel beter dan het geval is in veel ‘christelijke’ landen. Het Christian Churches Steering Committee wordt gevormd door vertegenwoordigers van elke ‘officieel erkende’ christelijke gemeenschap, met de bedoeling om samen te werken voor het welzijn van de hele christelijke gemeenschap in Qatar, om te overleggen met verantwoordelijke ambtenaren over kerkelijke zaken die gerelateerd zijn aan de maatschappij van Qatar en om deel te nemen in mogelijkheden voor een interreligieuze dialoog.
Deze groep kerkleiders komt ook geregeld samen om te praten over praktische zaken als verkeer, parkeergelegenheid, voorzieningen en veiligheid. Omdat alle kerken waar christenen samenkomen, zich op dezelfde plaats in het land bevinden, zien we voortdurend kansen voorsamenwerking. Het delen van eenzelfde kerkgebouw in het Anglicaanse Centrum brengt, of dwingt zelfs, protestanten uit verschillende tradities geleid (of dwong er eigenlijk zelfs toe) tot een intensieve samenwerking en begrip voor de behoeftes van andere gemeentes. Ook eenvoudige dingen als het volume zijn belangrijk om te bespreken wanneer er andere gemeentes in aangrenzende ruimtes samenkomen. Niemand van ons kan gewoon zijn gang gaan zonder rekening te houden met de andere christenen.
Verlangen naar gemeenschap
De aard van de christelijke gemeenschap in de Samenwerkingsraad van Arabische Staten in de Golf is anders dan in elk ander deel van de wereld. Weliswaar is er een klein aantal Koeweitse, Bahreinse en Omaanse christenen, maar de meeste kerkleden in de Samenwerkingsraadzijn de honderdduizenden mensen die hier niet permanent wonen (alhoewel een verrassend aantal christelijke families al drie generaties lang woont en werkt in dit deel van de wereld).
Toch is de kerk niet ‘tijdelijk’, al voelen we ons vaak niet gezien door christenen uit andere delen van de wereld. In alle Golfstaten, behalve in Saoedi-Arabië en Qatar, staan er al generaties lang kerkgebouwen, en mogen christenen in openbare geloofshuizen samenkomsten houden en werken aan geloofsopbouw en geloofsonderwijs binnen hun gemeenschappen.
Nu heeft Qatar dan de bouw van kerken ten behoeve van de geloofsopbouw van christelijke gemeenschappen ook toegestaan. De omstandigheden van het geloofsleven in dit deel van de wereld zijn soms moeilijk. We verlangen naar de gebeden van, en de gemeenschap met onze medegelovigen in de wereld, terwijl wij getuigen van Jezus door onze levenshouding, onze werkhouding, onze gesprekken en vooral door de gemeenschap met elkaar.
Noten
1 Statistieken geven aan dat 75 tot 80 procent van de inwoners van Qatar moslim is. Naar de religieuze achtergrond van immigranten in Qatar kan slechts gegist worden; deze cijfers zijn door de overheid van Qatar niet gepubliceerd.
2 Centraal Bureau voor de Statistiek, Nederland, 2006.
3 Op de arbeidsmarkt van Qatar worden westerlingen aangeduid als expats en Aziaten en Afrikanen als migranten. Deze werknemers zijn opgenomen in de volkstelling.
Vertaald uit het Engels door Pauline Krikke
― Bill Schwartz OBE is priester in de Episcopaalse in Amerika) en aangesteld als aartsdiaken ten behoeven van de gemeentes in Qatar. Ook dient hij in de Perzische Golf, waar hij bisschop Michael Lewis van Cyprus en de Perzische Golf bijstaat in de zorg voor gemeentes en het aanstellen van geestelijken in Irak en alle landen in Arabië.