Welke zaken spelen er op Europees niveau als het gaat om zending en oecumene? Zijn dat dezelfde thema’s als wereldwijd of gaat het om heel andere aandachtspunten? En als het om dezelfde onderwerpen gaat, hoe gaat men er dan mee om – in Europa en wereldwijd?

In het afgelopen jaar waren er verschillende Europese en wereldwijde bijeenkomsten op het gebied van zending en oecumene:

in maart was er de Wereldzendingsconferentie in Arusha, Tanzania;
in juni de Conference of European Churches (CEC) in Novi Sad, Servië;
op 23 augustus werd het zeventigjarig bestaan van de Wereldraad van Kerken gevierd;
de Micah Global Consultation werd in september gehouden;
in oktober de derde Hope for Europe-conferentie;
in december was er een Europees CWM-overleg waarbij de Brexit centraal stond.

Jan Wessels geeft zijn indrukken weer van drie van deze conferenties en ook waar hij een duidelijke verbinding ziet. Renate Japenga was bij de Brexit-bijeenkomst, die de lokale Britse context overstijgt en ook vragen stelt aan kerken elders. In deze Reportage-rubriek zijn hun bijdragen opgenomen.

Achterin deze TussenRuimte sluit hierop aan het Perspectiefartikel van Jurjen Zeilstra over christelijke gastvrijheid, waarbij hij refereert aan de Assemblee van de CEC en de viering van het zeventigjarig bestaan van de Wereldraad van Kerken waarbij hij aanwezig was. — Foka van de Beek

………………………………………………………………

Global Missions en discipelschap

Hoe kan de kerk in Europa gemobiliseerd worden en blijven als het gaat om wereldwijde zending? Deze vraag stond centraal bij de derde Hope for Europe-netwerkconferentie, in oktober 2018 georganiseerd door de Europese Evangelische Alliantie in Tallinn (Estland) onder het thema ‘Unity in Diversity’. Met deze vraag als uitgangspunt kijk ik ook naar twee andere grote zendingsconferenties die ik mee mocht maken: de CWME-conferentie in maart 2018 in Arusha (Tanzania) en de Micah Global Consultation in Tagaytay City op de Filipijnen in september 2018.

Wereldzendingsconferentie in Arusha

In maart 2018 kwamen meer dan duizend afgevaardigden van kerken en organisaties uit heel de wereld bij elkaar voor de Wereldzendingsconferentie van de Wereldraad van Kerken. Het thema ‘Moving in the Spirit, called to transforming Discipleship’ sloot duidelijk aan bij een wereldwijde beweging waarin de aandacht verschoven is van puur evangeliseren en kerkplanting naar discipelschap.

In de Tanzaniaanse en Afrikaanse context voelde het ook heel natuurlijk aan om juist hierover te spreken: het evangelie heeft in Afrika een stevige voet aan de grond gekregen. In geen continent is de kerk zo gegroeid in de laatste honderd jaar als in Afrika. De verschuiving van het zwaartepunt van het christendom naar Afrika is dan ook min of meer logisch. De gemiddelde volgeling van Jezus Christus is op dit moment 23 jaar, vrouw en komt uit Afrika!

Al in 2006 bij de Continentale Consultatie van de Movement for African National Initiatives werd een duidelijke roep om meer aandacht voor discipelschap gehoord. Het evangelie was bijna overal gebracht, maar het christelijk geloof was soms flinterdun. ‘One mile wide and one inch deep’ – was de vaak gehoorde klacht van Afrikaanse mensen zelf.

Nodig om in verbondenheid met Christus te leven

Arusha bevestigde dat christenen geroepen zijn om het goede nieuws van Jezus Christus – de volheid van het leven, bekering en vergeving van zonden, en de belofte van eeuwig leven – te verkondigen in woord en daad, middenin een wereld vol geweld waarin veel mensen het slachtoffer zijn van dodelijke machten (idols of death) en velen ook nog nooit het evangelie hebben gehoord. Daarvoor is volgens de slotverklaring ‘Arusha Call for Discipleship’ niet alleen nodig om gericht te zijn op Christus, maar juist ook in verbondenheid met Hem te leven.

Micah Global in Tagaytay City

Micah Global is een wereldwijde christelijke gemeenschap of netwerk van organisaties en individuen die zich bezighouden met ‘Integral Mission’. Opgericht in 1999 zijn het vooral kerken en christelijke hulp- en ontwikkelingsorganisaties (622 leden in 89 landen), die zich verbonden weten met dit netwerk dat in september 2018 haar driejaarlijkse wereldwijde consultatie hield op de Filipijnen.

Hun geestelijk vertrekpunt is Micha 6:8 en hun visie is om een wereldwijde christelijke (evangelisch-oecumenische) gemeenschap te vormen ‘for transforming mission through the Gospel’ waarbij Christus centraal staat en gelijkwaardigheid, nederigheid en eenheid hoog op de lijst staan. Dit gebeurt door samen te leven, te leren, te werken en Jezus te volgen.

Samen leven, leren, werken en Jezus volgen

In Tagaytay City waren ruim 450 vertegenwoordigers uit 69 landen bij elkaar om na te denken over en stappen te zetten naar het bijdragen aan weerbare (resilient) gemeenschappen in een wereld waarin zoveel onzekerheden en problemen zich voordoen en steeds meer mensen in de knel komen. Hoe kunnen kerken, organisaties en individuele christenen daar aan bijdragen?

En opnieuw kwam hier discipelschap iedere keer weer naar boven als een kernbegrip. ‘Integral Mission’ begint bij discipelschap dat het hele leven omspant: ‘Whole Life Discipleship’. Vooral in de vele workshops kwam dit meer dan eens aan de orde en er werden goede voorbeelden gedeeld.

Hope for Europe III in Tallinn

En ten slotte de conferentie Hope for Europe III in Tallinn: een rondetafelconferentie van verschillende netwerken in Europa rond kunst, city movements, kinderwerk, christelijk onderwijs, mensen met een beperking, evangelisatie, vrijheid, gezondheidszorg, media en communicatie, zending, vluchtelingen, gebed en groepen zoals de Roma, alles georganiseerd en gefaciliteerd door de Europese Evangelische Alliantie.

Het idee komt van de conferenties die eerder in de 21^ste eeuw gehouden zijn in Boedapest en Amsterdam en vooral voortgekomen zijn uit de visie voor Europa van Jeff Fountain van het Schuman Centrum voor Europese Studies, die de eerste twee conferenties organiseerde.

In de prachtige Estlandse hoofdstad kwamen zo’n 375 vertegenwoordigers van kerken en christelijke organisaties met een vooral evangelische achtergrond bij elkaar om na te denken over hoe de evangelische beweging in al haar brede verscheidenheid een rol kan spelen in een context van polarisatie en secularisatie, van crisis en materialisme.

Het was een boeiende mengeling van verschillende thema’s, belangen, netwerken, bedieningen (ministries) met mensen uit twintig verschillende landen. De uitdaging in zo’n geval is enerzijds om in de veelheid van bijeenkomsten een lijn te pakken en in de veelheid van mensen de juiste contacten te leggen.

Binnen een netwerk is dat nog redelijk simpel en dat was dan ook voor veel deelnemers het hoogtepunt: de dagelijkse tijden waarop de verschillende netwerken als netwerk bijeenkwamen. Heel bijzonder waren ook de gemeenschappelijke vieringen aan het begin van de dag en de thema-avonden waaraan verschillende netwerken bijdragen leverden. Dat het echt tot een gesprek tussen de verschillende netwerken kwam is nog de vraag, maar in ieder geval zijn er wel contacten gelegd.

Boeiend maar of we in het delen geslaagd zijn?

Faith2Share – een compact, maar wereldwijd netwerk van zendingsbewegingen, zowel lang bestaande en grote zendingsorganisaties als nieuwe ‘emerging’ bedieningen in Afrika en Azië, die samenwerking rond het thema discipelschap toejuichen – en de European Evangelical Missions Association gaven leiding aan het zendingsnetwerk waaraan zo’n twintig mensen deelnamen uit verschillende delen van Europa.

We hebben vooral gesproken en gedeeld over het mobiliseren van nieuwe generaties voor wereldzending, Integral Mission en Whole Life Discipleship, de toekomst van (geloofs)zendingsorganisaties in en vanuit post-christelijk Europa en de noodzaak van wederkerigheid en bescheidenheid in het zendingswerk, zending in ‘hard places’. Boeiend, maar of we er ook in geslaagd zijn dit te delen met de brede evangelische beweging die in Tallinn bijeen was, is de vraag.

Observatie

Opvallend in al deze bijeenkomsten is de vraag naar discipelschap. Christus heeft dit tot speerpunt van de bediening van de apostolische kerk gemaakt (Mattheüs 28:19-20) en het besef is overal diep doorgedrongen dat dit dus wezenlijk meer is en verder gaat dan evangeliseren of kerkplanting. Dat verandering van gemeenschappen begint met mensen in contact brengen met Jezus Christus en geholpen, toegerust worden om Hem te volgen in ‘Jesus-Shaped-Lives’. Dat dat niet altijd en overal goed gegaan is en dat corruptie en misbruik in de kerk, maar ook de snelle ontkerkelijking van Europa misschien wel vooral een gevolg is van ‘lacking discipleship’.

Gelukkig staat discipelschap nu ‘kerk’-breed op de kaart

Daarom ben ik blij dat het nu ‘kerk’-breed op de kaart staat: binnen de brede evangelische wereld was het al langere tijd een thema hoewel de betekenis fluctueert, maar nu spreekt ook paus Franciscus over de kerk als gemeenschap van missionaire discipelen. De Wereldraad heeft het gethematiseerd en de Anglicaanse gemeenschap heeft ‘Intentional Discipleship’ tot speerpunt gemaakt van alle beleid.

Belangrijk is wat mij betreft dat we daar vooral ook samen over spreken. Wat bedoelen we met discipelschap en wat kunnen we van elkaar leren in verschillende tradities en verschillende culturele contexten? Het gaat niet om een definitie, maar om een manier van leven als volgeling van Jezus Christus.

— Jan Wessels is internationaal directeur van Faith2Share.

………………………………………………………………………………………

De Brexit en het andere verhaal

De Brexit lijkt soms alleen om de economie te gaan, maar er blijkt veel meer onder te liggen. Voor ik naar Birmingham vertrok voor de CWM-decemberconferentie ‘Brexit, Borders and Belonging’ leunde ik vooral op het nieuws in Nederland. Ik hoopte nog steeds dat het niet door zou gaan en dacht dat de ‘Leave’-stemmers nu ook wel voor ‘Remain’ zouden kiezen.

In Birmingham aangekomen werd duidelijk hoe verdeeld de samenleving was, hoe verdeeld families zijn, hoe verdeeld ook de kerken. Onder het verlangen naar de Brexit gaan veel problemen schuil. Alle gesprekken gaan over ‘vertrekken of blijven’, terwijl mensen zoveel meer zijn dan die vraag alleen.

Brexit gaat over je ergens thuis voelen

Brexit gaat over je ergens thuis voelen en over je ergens deel van voelen. In het Verenigd Koninkrijk speelt sterk dat er eigenlijk vier nationaliteiten in een land verenigd zijn. Voel je je ‘British’ of ‘English’ of in de eerste plaats ‘Welsh’ of ‘Scottish’? Of voel je jezelf een Europeaan?

Worsteling en angst

De conferentie werd georganiseerd door de Council of World Mission (CWM). Deze bestaat uit een aantal leden, waaronder: Congregational Federation, Presbyterian Church of Wales, Union of Welsh Independents, United Reformed Churches en de Protestantse Kerk in Nederland.

In de drie conferentiedagen hoorden we verhalen van verschillende kerken, zoals van de Church of Scotland, van de Church of Wales, van Noord-Ierland, van de Joint Public Issues Team dat kerken materiaal en handvatten aanreikte om het gesprek over de Brexit te voeren, maar ook van mensen uit Birmingham zelf.

Alle verhalen schetsen een beeld van een land waarin mensen worstelen met nationalisme, populisme, anti-immigrantenretoriek, koloniaal verleden en hun geschiedenis als machtig ‘empire’. Gloriedagen die niet meer terugkeren, maar mensen wel vervullen met weemoed.

Er heerst ook veel angst in de samenleving Dat trok als een rode draad door de gesprekken heen. Angst voor de ander. In veel retoriek is dat de immigrant, de mensen met kleur of de moslim. Angst voor de toekomst, voor het niet meer kunnen rondkomen. Angst voor het klimaat.

Herkenbaar

De problemen van het Verenigd Koninkrijk zijn herkenbaar voor Nederland. En ook voor Italië en Duitsland. Het sterkere nationalisme en de retoriek over de ander die ons veilige leven komt verstoren. De grenzen die we steeds sterker willen maken om die ander buiten te houden. We willen er muren van maken, in plaats van een ontmoetingsplek voor onszelf en de ander.

Het is de ander die de schuld krijgt van problemen in het land, terwijl die veroorzaakt zijn door kapitalisme en een rechtse regering. Mensen zijn afhankelijk geworden van de voedselbank, maar hoe kan dat überhaupt in een rijk land?

Grensoverstijgend

We moeten andere verhalen gaan vertellen, anders dan die we nu beluisteren in de media. Namelijk het verhaal van deel zijn van het lichaam van Christus, want dat overstijgt alle grenzen. We moeten opkomen voor de ander, voor de weduwen en wezen, voor de armen, voor de vreemdeling. De retoriek tegengaan en verhalen vertellen van solidariteit en gemeenschap. Er is een betere wereld mogelijk, namelijk het Koninkrijk van God. Dat is het andere verhaal.

Er is hoe dan ook een post-Brexit, want er is zoveel onrust en verdeeldheid gezaaid dat de wereld niet meer hetzelfde is. We mogen wel concluderen dat de EU een kapot systeem is, maar een Brexit (of Nexit) is niet de oplossing. Daarmee ga je voorbij aan de bestaansreden van de EU: dat we samen willen werken en nooit meer oorlog willen. De EU moet weer geheeld worden. Laten we samen bij het begin beginnen: onze normen en waarden, onze dromen voor Europa, onze dromen voor onze kinderen, want wat voor wereld willen we nalaten?

— Renate Japenga is jeugdwerker in Huizen en redactielid van TussenRuimte.

Download de PDF