Sinds 2004 geeft Seta Hadeshian leiding aan het diaconale werk van de Raad van Kerken voor het Midden-Oosten. Regelmatig roept ze geestelijken en leken uit alle kerken van de regio bij elkaar om de diverse noden te peilen.. Als geen ander weet zij hoe de kerken van het Midden-Oosten dienstbaar zijn aan vluchtelingen en andere marginale groepen in de regio.
Seta Hadeshian heeft een Armeens-orthodoxe achtergrond en groeide op in Libanon. Ze is haar hele leven al actief in armoedebestrijding en diaconaat, eerst binnen haar eigen Armeense gemeenschap, en later in het brede verband van de Middle East Council of Churches (MECC). Haar Armeense wortels hebben haar gestempeld.
‘Dat mijn ouders overlevenden van de Armeense Genocide van 1915 zijn is de motivatie en drijfveer achter mijn werk. Mijn ouders hebben al die ontberingen, het verlies van hun ouders, tegenspoed, armoede en geweld, overleefd. Hun geloof en vastberadenheid om te willen overleven, op te bouwen en succesvol te zijn is als vanzelf op ons overgegaan. Het zit Armeniërs in de genen om andere mensen te helpen, aangezien alle leden van de gemeenschap hetzelfde lot ondergingen en ze elkaar dus nodig hadden. Hoewel het een betaalde baan is, zie ik mijn werk bij de MECC als een bediening voor de kerk.’
Armoede in Libanon
In een overzicht van het UNDP (24 mei 2012) wordt armoede in Libanon aangeduid als onvoorziene basisbehoeften. De indicators zijn huisvesting, water, elektriciteit, onderwijs en voedsel. Uit deze studie blijkt dat 32,1 procent van de gezinnen in Libanon onder de armoedegrens leeft, wat neerkomt op 214.000 families, bestaande uit 1,01 miljoen mensen over het gehele land. 28 procent leeft net onder de armoedegrens met vier Amerikaanse dollar per persoon per dag, terwijl het aantal gezinnen dat ver onder deze grens leeft, geschat wordt op 47.000, zo’n 235.000 personen.
Geraakt door onrecht
Aanvankelijk heette Hadeshians afdeling ‘Life and Service’. Onlangs werd deze omgedoopt tot ‘Diakonia and Social Justice’.
‘De nieuwe naam impliceert een grotere uitdaging, een duurdere plicht en een serieuzere verbintenis dan ‘Life and Service’, wat ik passiever vind overkomen. ‘Diakonia’ heeft een duidelijke theologische betekenis en duidt op daden die voortkomen uit geloof. Het is gegrond in het bijbelse getuigenis van Gods liefde en dienstbaarheid aan de lijdende en uitgesloten mensen. De woorden ‘Diakonia and Social Justice’ raken mij diep, omdat ik getroffen ben door het sociale onrecht dat mijn volk wordt aangedaan. Ze lijden nog steeds, doordat de genocide door de daders en sommige wereldmachten ontkent wordt. Ik voel me daarom sterk verbonden met andere mensen die onrecht wordt aangedaan.’
Wat betekent die nieuwe naam concreet voor het werk van de MECC?
‘De aanpak is veranderd, maar het werk blijft in essentie hetzelfde. De directeur heeft meer vrijheid en beslissingsrecht gekregen. De kern is nog steeds om het personeel op te leiden en van de middelen te voorzien om beter te kunnen inspringen op de rechten van lijdende mensen. We hebben onze focus verlegd van enkel kerkgerichte taken naar samenwerking en coalities met nationale autoriteiten, belangenorganisaties en andere instanties. We zijn bovendien op zoek naar echte samenwerking met mensenrechtenorganisaties en de interne veiligheidsdiensten. Dit helpt ons om corruptie te doorzien en tegen te gaan, en meer te bereiken dan we alleen zouden kunnen.’
Waarom maakt de MECC ‘sociale gerechtigheid’ tot sleutelbegrip?
‘Ik vind dat sociale gerechtigheid ontbreekt in het wereldsysteem. Alle binnenlandse situaties worden beïnvloed door wereldwijde economische, politieke, sociale, religieuze en culturele trends. De onverzadigbare behoefte en hebzucht naar meer drijft de heersende elite van machtige landen tot het overheersen van de zwakkere. Ze verdedigen schijnbaar democratische standpunten. Ze ondermijnen regeringen en hebben ze in hun macht. Transnationale organisaties zijn vrij van politieke controle en belastingen, en profiteren van goedkope arbeidskrachten. Ze minachten arbeidswetten of arbeidsrecht, in hun drang naar een grotere productie, consumptie en winst.
Hier in het Midden-Oosten lijden we onder de gevolgen van wereldwijde economische en politieke invasies: democratie in Irak, de Arabische lente, veiligheid van Israël, terroristische aanvallen, spanningen in de binnenlandse politiek, uitbreiding van religieus extremisme. Dit heeft allemaal invloed op onze burgerrechten, mediavrijheid, recht et cetera. Dit heeft weer een sterke negatieve invloed op de regionale economie, wat vervolgens resulteert in werkloosheid, corruptie en armoede. In Jordanië is het armoedepercentage 8 procent, in Libanon 35 procent en in Egypte 44 procent waardoor grote aantallen mensen migreren.
De bemiddelingsinitiatieven van de MECC zijn erop gericht om de stemlozen een stem te geven. Vanuit ons geloof proberen we onrecht en onderdrukking te bestrijden. Dit betekent in de praktijk dat de MECC activiteiten organiseert ter voorlichting, capaciteitsopbouw en het mondig maken van mensen. We bouwen ook aan samenwerking en coalities met mensenrechtenorganisaties, veiligheidsdiensten, gevangenissen en belangenorganisaties.’
MECC-families
In 1964 werd de Near East Council of Churches opgericht. Deze werd in 1974 omgedoopt tot Middle East Council of Churches en ook de zeven rooms-katholieke kerken uit de regio traden toe. De MECC bestaat sindsdien uit vier kerkelijke ‘families’: de oriëntaals-orthodoxe, de oosters-orthodoxe, de rooms-katholieke en de protestantse familie.
Onrust en migratiestromen
‘Vrede is op dit moment de grootste behoefte in het Midden-Oosten. Er kan onmogelijk ontwikkeling plaatsvinden als er geen vrede is. Oorlogen en buitenlandse invallen in de regio hebben geleid tot verwoesting, armoede en sociale onrust. Deze dingen vormen samen een vicieuze cirkel van instabiliteit.
Recente cijfers geven bijvoorbeeld aan dat er bij de UNHRC in Libanon 55.000 vluchtelingen geregistreerd staan. Libanon zelf lijdt onder werkloosheid en economische recessie. In de afgelopen decennia heeft het land Palestijnse en Irakese vluchtelingen binnengelaten. De recente toestroom van Syriërs zal nog meer instabiliteit veroorzaken. Wat er op dit moment nodig is, is noodhulp en opvang voor vluchtelingen.’
Migratie is een serieuze kwestie voor zowel christenen als moslims in dit werelddeel. Recente cijfers laten zien dat er evenveel christenen als moslims emigreren. Maar omdat het aantal christenen al klein is, is de impact op de christelijke gemeenschap groter. De bakermat van het christendom wordt ontdaan van christenen.
Mijn vraag aan onze westerse broeders en zusters is: wat voor Midden-Oosten denken jullie te hebben? Zijn de westerse politieke en economische leiders echt bezorgd over de christenen in het Midden-Oosten? Of gaan de politieke en economische belangen boven vrede en sociale orde?Wat wordt het lot van christenen onder de nieuwe opkomende politieke machten van de Arabische lente? Zal de revolutie de Arabische staten democratiseren? Hoe schadelijk is de Arabische revolutie voor de toekomst van het christendom in het Midden-Oosten?’
Hoe kunnen westerse christenen betrokken zijn bij het diaconale werk van de MECC?
‘De kloof tussen het Noorden en het Zuiden wordt steeds groter. Politieke en economische belangen brengen verdeling tussen de continenten. Kerken in het Westen zijn blij dat ze ons kunnen helpen bij het coördineren van noodhulp en armoedebestrijding.
Westerse kerken moeten echter wel een goed beeld ontwikkelen van de plaatselijke realiteit, vooral van de verhouding tussen christenen en moslims. Neem altijd eerst contact op met de religieuze leiders, voordat je beslissingen neemt voor het Midden-Oosten. Dat is wat we van onze westerse collega’s verwachten. Ik ben bang dat hun beslissingen over financiële hulp nogal eens beïnvloed worden door de westerse politiek. Dit kan de omstandigheden van christenen in het Midden-Oosten zeker in gevaar brengen.´
Vuile wonden
´Ons idee van diaconaat heeft te maken met verandering en verzoening. Het gaat niet alleen om noodhulp voor de armen, maar ook om het uitroeien van armoede door de oorzaken aan te pakken. Dat bedoel ik met verandering. Verzoening is zo mogelijk nog moeilijker. Dit zal niet gebeuren, zolang de waarheid over het verleden niet aan het licht wordt gebracht. De vuile wonden van het verleden moeten geopend worden, zodat ze kunnen helen. Maar de waarheid mag niet verteld worden en de slachtoffers wordt het zwijgen opgelegd.
Wie wil er nu luisteren naar oorlogsslachtoffers? In juli 2006 werd er een groot deel van de Libanese infrastructuur door de Israëlische artillerie vernietigd. Er werden 96 bruggen geraakt, de olieraffinaderij in Zahrani werd gebombardeerd en door het olielek werd de tweehonderd kilometer lange zeekust van Libanon vervuild. Er werden één miljoen clusterbommen in de olijfgaarden in het zuiden gegooid, waardoor boeren jarenlang niet konden oogsten. In een oogwenk werden er honderdtwintig kinderen gedood. Waarom zouden ze zoveel van Libanon verwoesten, terwijl er amper doelen van Hezbollah geraakt werden? Werd de waarheid wel verteld door de westerse media? Werd Israël verdedigd? Over welke waarheden hebben we het en over welke mensenrechten maken we ons druk? Een roepende in de woestijn! De bedenkers van mensenrechten en de pioniers van de democratie in het Westen hoorden of zagen niet wat er in Libanon gebeurde. Niets dan stilte!’
De afdeling Diakonia and Social Justice van MECC zet zich in voor vluchtelingen en migranten. Zij ondersteunt kerken in hun zorg voor vluchtelingen. Zij komt op voor de rechten van migranten, asielzoekers en vluchtelingen. Deze afdeling is een uitvoerende partner van programma’s voor vluchtelingen van de UNHCR. Diakonia and Social Justice organiseert trainingen en bevordert samenwerking op regionaal en internationaal niveau.
Concrete activiteiten zijn:
- Hulp bij repatriëring van gestrande gastarbeiders en hulp voor weggelopen dienstmeisjes in de Golfstaten.
- Regionale vertegenwoordiging van de International Detention Coalition die de rechten beschermt van vluchtelingen, asielzoekers en migranten in detentiecentra over de gehele wereld.
- Organiseren van workshops over gevangenenzorg.
- Bepleiten van verandering binnen overheidsinstellingen en binnenlandse veiligheidsdiensten, in samenwerking met mensenrechtenorganisaties.
- Het bieden van voedsel, gezondheidszorg en empowerment aan verschillende groepen ontheemden die in de regio wonen.
Hoop geven
‘De pogingen van de MECC om vrede en verzoening te brengen, zijn in deze omstandigheden als het ontsteken van een kaars in een donkere ruimte. Kerkleiders zijn constant in gesprek met religieuze leiders van andere religies. Ze proberen niet verstrikt te raken in diplomatiek jargon. De dialoog tussen christenen en moslims wordt heel serieus aangepakt. De afdeling Diakonia and Social Justice binnen de MECC probeert de politieke bereidheid voor een open gesprek over vrede en sociale rechtvaardigheid te stimuleren. We werken samen met kerken, maatschappelijk werkers, religieuze organisaties en religieuze leiders.
Vrede is een uitdaging, in de eerste plaats voor kerken, religieuze hulporganisaties en andere religieuze instellingen. Vrede moet stevig geworteld zijn in een leer van vergeving. Het is tevens een uitdaging voor de wettelijke machten om diep geworteld te zijn in de wet. En vrede is een uitdaging voor de nationale autoriteiten. Zij moeten zeer praktisch zijn, en hoop geven aan miljoenen mannen, vrouwen en kinderen in deze regio die lijden onder moord en oorlogen. Het vergt samenwerking, geloof en toewijding van alle betrokken partijen om te werken aan vrede. Het is geen eenzijdige kwestie als in “geef je over” en “leg je wapens neer”.
Het ontstaan van een nieuwe sociaal-politieke realiteit biedt ruimte aan een nieuwe diaconale visie. Voor kerken is sociaal-politiek en preventief diaconaat noodzakelijk om te kunnen voldoen aan de noden en verwachtingen van de gemarginaliseerde massa’s. De MECC moet zorgen dat diaconaat prioriteit krijgt in de kerken, en ze moet de visie ervoor herdefiniëren. Ze moet de samenwerking tussen en met kerken, politieke, sociale en economische instanties, belangenorganisaties en internationale mensenrechtenwerkers verbeteren. De MECC moet zoveel mogelijk partijen mee zien te krijgen en gezamenlijke initiatieven voor verandering en hervorming teweegbrengen.’
Vertaald uit het Engels door Pauline Krikke
― Wilbert van Saane is stafmedewerker van de Nederlandse Zendingsraad en hoofdredacteur van TussenRuimte.