Dalston in het Londense stadsdeel Hackney is een levendige buurt met een multiculturele bevolking. ’s Avonds is het gebied populair bij studenten en yuppen die de vele bars en clubs bezoeken. Op een gewone vrijdagavond om 23.00 uur ontmoeten vier mensen elkaar bij de plaatselijke baptistenkerk: een leraar, een gepensioneerd kerkelijk werker, een gepensioneerde huisvrouw en een sociaal werker. Zij zijn straatpastors, vrijwilligers uit verschillende kerken, die de straat op gaan en klaarstaan om te praten, luisteren en te helpen waar ze maar nodig zijn.
Na gezamenlijk gebed en een telefoontje naar de politie dat ze op pad gaan, vertrekken ze. Ze lopen langzaam en zeggen iedereen gedag. Twee straatpastors raken in gesprek met twee oudere mannen. Een van hen vertelt over zijn strijd met alcohol en hoe graag hij het zou willen opgeven. De andere twee spreken drie vrienden die een avondje uit zijn. Het eindigt in gebed voor twee van hen.
Wandelend door de drukke straten worden de straatpastors gegroet door portiers van nachtclubs, politie en mensen die hen eerder ontmoet hebben. Ze hebben een gesprek met een groepje vrienden, de meesten moslim en één christen, over Jezus, de Bijbel en de Koran. Eén van hen vertelt zijn levensverhaal. Het gesprek eindigt met een belofte om te bidden. Op de terugweg sussen ze een ruzie tussen twee vriendinnen. Ook ruimen ze rondslingerende glazen flessen op. De avond eindigt om 02.00 uur weer bij de kerk, waar ze bidden voor de mensen die ze ontmoet hebben.
Veiligheid op straat
Een doorsnee avond voor een Street Pastors-team, die nu wekelijks op meer dan 270 locaties in Groot-Brittannië plaatsvindt. Er zijn elfduizend getrainde straatpastors en ongeveer tweeduizend van hen gaan op een vrijdag- of zaterdagavond tussen 22.00 en 04.00 uur de straat op.1 Zij vormen ‘de kerk op straat’: niet om te evangeliseren, maar om samen te werken met andere partners in de nachtelijke economie om gemeenschappen beter en veiliger te maken. Ze hebben flessen water en foliedekens bij zich voor feestgangers die uitgedroogd zijn of het koud hebben en flip flops, slippers, voor degenen die niet langer op schoenen met hoge hakken kunnen lopen. Ze helpen, ze luisteren, ze zorgen en als ze erom gevraagd worden, bidden ze. Ze zijn er om de brokken op te rapen bij ongelukken en gevechten tussen feestvierders, om op deze manier zachtheid te brengen in straten die hard en gemeen kunnen zijn.
Vanaf het begin was het voor Street Pastors duidelijk dat preken op straat of expliciete evangelisatie niet op de agenda zou staan. Deze gedachte kwam voort uit de fundamentele overtuiging, dat het recht om het Evangelie te delen verdiend moet worden, zowel vanuit de mensen op straat als van de lokale autoriteiten en de politie. Niettemin is er, ook zonder de expliciete intentie tot evangelisatie, een duidelijke dimensie van evangelisatie in dit werk aanwezig.
Net als alle teams van Street Pastors wordt ook het Hackney-team ondersteund door gebed. Dit is essentieel voor hun werk. Sommige teams hebben gebedspastors die op de basis blijven in de nachten dat zij erop uit gaan. Zij bidden voor het team en de situaties waarmee ze te maken krijgen. Bij andere teams bidden kerken en personen waar en wanneer ze maar kunnen voor hen en het bredere netwerk.
Hoe het begon
Street Pastors is in januari 2003 gestart in Londen. De drijvende kracht achter het initiatief was Les Isaac, een predikant van Ichthus Christian Fellowship. Voor hem was het de culminatie van een reis die hem geleid had door racistisch geweld, rastafarianisme, bekering tot het christendom en het worden van predikant.
In 1993 had Les Isaac de Ascension Trust opgericht. Het doel hiervan was om kerken betrokken te zien worden in hun context door sociale actie en het delen van het Evangelie. Van begin af aan was Les Isaac zeer bezorgd over geweld, vooral in stedelijke contexten en binnen de Caribische gemeenschap. Toen zaken als bendes, drugs en geweld erger leken te worden organiseerde de Trust een ‘Wapens op onze straat’-tour in samenwerking met Operation Trident (de speciale eenheid van de Metropolitan Police die zich bezighoudt met de wapenmisdaden binnen de zwarte gemeenschap). Londen, Manchester en Birmingham werden bezocht en onder de hoofdsprekers waren de predikanten Bob Wilmot en Bruce Fletcher uit Jamaica, die met kerkelijke en gemeenschapsleiders spraken over de realiteit van drugs, wapens en bendes.
Er werd gemengd op de bezoeken gereageerd, maar het neerschieten van vier tienermeisjes in Birmingham op nieuwjaarsdag 2003 vormde het keerpunt. Van toen af begonnen mensen het onderwerp serieus te nemen en onderkenden dat dit complex en diepgeworteld was. Drie weken later, in januari 2003, werd Street Pastors gelanceerd en in april van dat jaar ging het eerste team van achttien mensen er op uit in de straten van de Londense wijken Brixton en Hackney. In 2004 startten teams in het Londense stadsdeel Lewisham, in Birmingham en Manchester.
Sindsdien is de groei van Street Pastors snel gegaan. Hun goede reputatie heeft de vraag van kerken, lokale overheden en de politie om nieuwe teams in heel Groot-Brittannië doen toenemen. Ook in het buitenland zijn er nu teams actief.
Afro-Caribische context
Street Pastors is ontstaan in de context van voornamelijk Afro-Caribische groepen en gemeenschappen in de binnenstad waar gewapende misdaden en bendegeweld onder jongeren hoog waren. Gebieden met weinig mogelijkheden voor educatie, slechte huisvesting, conflicten met de politie, familieproblemen en een algeheel gevoel van hopeloosheid. Volgens Les Isaac kan juist Street Pastors weer in contact komen met de werkende klasse, waar de Britse kerken die niet heeft kunnen bereiken.2
Het initiatief werkt nu echter in veel verschillende contexten: regionale steden, kleinere stadjes, platteland en kustresorts. In veel plaatsen heeft de aanwezigheid van de teams merkbare impact gehad op de niveaus van misdaad en asociaal gedrag. Dit heeft er toe geleid, dat de straatpastors steeds meer gewaardeerd worden als ‘bondgenoten’ van de politie, lokale overheid en andere groepen.
Identiteit en cultuur
Street Pastors is een oecumenische beweging die niet geassocieerd kan worden met één bepaalde kerk. Een van de basisvoorwaarden om een team op te kunnen zetten is dan ook dat het door tenminste vier verschillende christelijke denominaties in het gebied ondersteund moet worden. Dit maakt het krachtig en geloofwaardig. Voor de oprichters was het van meet af aan duidelijk, dat de cross-over tussen theologische en traditionele grenzen nodig was om de kerk impact te laten hebben op de samenleving.
In het begin was het niet makkelijk om zo’n partnerschap op gang te krijgen. Van de kant van de kerken kregen de stichters niet veel bijval. De meeste steun vonden ze in de nieuwe pentecostale en baptistenkerken en die achtergrond schemert nogal altijd door, vooral in een diepgaande pragmatische benadering. In de loop van de tijd hebben andere kerken het initiatief echter ook omarmd en dit is zichtbaar in de teams die nu de straat opgaan.
Omdat Street Pastors niet specifiek het Evangelie verkondigt, leggen theologische verschillen minder gewicht in de schaal dan bij veel andere oecumenische projecten. Op deze manier heeft de organisatie kerken op grassroots level weten samen te brengen. Street Pastors wordt wel ‘de nieuwe oecumene’ genoemd: samen praktisch bezig zijn met als doel partnerschap in missie, zonder direct kerkelijke of theologische eenheid na te streven.3 Misschien is dit wel het meest opmerkelijke aan het initiatief.
Theologische inspiratie
Kenwyn Pierce, regiocoördinator voor Hackney en Southwark, vat de onderliggende theologische visie van Street Pastors samen in drie punten: (1) de kerk is geroepen tot missie in navolging van Jezus, (2) de waarde van het menselijk leven, (3) de waarde van partnerschap.
In navolging van Jezus
Kerken en christenen zijn geroepen tot zending. Parakerkelijke organisaties hebben hun eigen rol, maar bestaan daarnaast om de kerken te ondersteunen. Kerken en lokale christenen zijn geroepen om hun geloof uit te dragen in de gemeenschappen waarvan ze deel uitmaken. De motivatie hiervoor is zowel praktisch als bijbels. De visie achter Street Pastors is geïnspireerd door het leven en het werk van Jezus. Jezus laat duidelijk zien dat Hij mensen in nood ontmoet op de plaats waar zij zich bevinden. Hij had passie voor de arme en gemarginaliseerde mensen en liet zien dat redding en ‘overvloedig leven’ zowel praktische, als spirituele consequenties heeft. Het is deze Jezus die christenen oproept om licht en zout te zijn en de liefde van God te tonen op praktische en tastbare manieren. Het leven en werk van Jezus heeft de holistische benadering van Street Pastors geïnspireerd, gericht op zorg voor de hele persoon.
De waarde van het menselijk leven
De waarde van het menselijk leven is kenmerkend voor het werk van Street Pastors. Dit komt vooral naar voren in vijf kernwaarden die in de begintijd geformuleerd zijn om uitdrukking te geven aan wat de kerken gevraagd zou worden. Deze kernwaarden zijn zowel theologisch als cultureel relevant, geworteld als ze zijn in het concept van Gods gelijkenis in elk mens en in het Afrikaanse concept van ‘ubuntu’ (toewijding en relaties onderling). Het gaat om:
- De heiligheid van het menselijk leven
- Het waarderen en eerbiedigen van de gemeenschap
- Een integer persoon zijn
- Persoonlijke verantwoordelijkheid nemen
- De groei en ontwikkeling van personen tot hun volste potentieel4
De kernwaarden verwoorden nog steeds het ethos waartoe elk team van Street Pastors zich verplicht wanneer ze uitgaat de straten in, wat de noden van hun gemeenschap ook zijn.
De waarde van partnerschap
Fundamenteel voor de organisatie Street Pastors is dat de kerk een partnerverband moet hebben met andere vertegenwoordigers in de gemeenschap. De issues waarmee de maatschappij te maken heeft zijn zo groot, dat geen enkele groep of organisatie deze succesvol kan tackelen. Les Isaac ontdekte dit sleutelinzicht in het boek The Urban Christian van Ray Bakke. Bakke analyseerde in Chicago wat verschillende groepen de gemeenschap brachten. Bijzonder effectief was de Ierse immigrantengroep, die kennis bezat van en invloed had op drie sectoren in de maatschappij: politiek, politie en de kerk.5 Dit overtuigde Isaac ervan dat ook zij deze drieslag van kerk, politie en lokale autoriteiten moesten hebben voor het welzijn van de gemeenschap. Bakke noemde dit ‘de stedelijke drie-eenheid’.
Kenwyn Pierce merkt echter op, dat de nadruk op partnerschap verder gaat dan het concept van de stedelijke drie-eenheid en zicht uitbreidt naar de bredere gemeenschap. Het kan ook voorbijgangers en portiers van nachtclubs bevatten, die de straatpastors een tip geven als iemand in problemen is. Om op die manier in een partnerverband te zijn moet men beschikbaar zijn voor anderen en de controle te kunnen laten vieren. Dit kan ingaan tegen hoe kerken missie zien, verleid als ze kunnen zijn om hun eigen initiatief te hebben en te controleren.
Drie belangrijke lessen
Hoe omschrijven de Street Pastors de belangrijkste lessen uit hun werk? In de woorden van Kenwyn Pierce:
- God werkt als we onszelf beschikbaar stellen.
- De kerk kan gewaardeerd worden door het bredere publiek en wordt dat ook.
- Mensen willen spiritueel reageren. We hoeven het geloofselement van wat we doen niet te pushen. Als we mensen juiste aandacht geven, dan staan ze klaar om zich te engageren.6
Deze laatste les bevestigt Les Isaac in zijn boek Faith on the Streets. Hij schrijft dat ongeveer 75 procent van de mensen die hij als straatpastor ontmoet, hem vragen om voor hen te bidden.7 Het percentage kan voor andere teams anders liggen, maar ze worden ongetwijfeld gewaardeerd als mensen die inspireren tot informeel spiritueel engagement. Zo kunnen de Street Pastors een schakel zijn in de ketting van de geestelijke weg van de enkeling. Zoals Kenwyn Pierce opmerkt: ‘Het Street Pastors–project is in opzet niet evangeliserend. Maar door de kerk op een praktische en zorgzame manier zichtbaar te maken en door mensen te behandelen zoals Jezus gedaan zou hebben, kan het vrucht dragen op het terrein van evangelisatie.’
Dit artikel verschijnt als hoofdstuk in: Gerrit Noort, Kyriaki Avtzi, Stefan Paas (eds), Sharing Good News. Handbook on Evangelism in Europe, WCC Publications, november 2016 en is met toestemming overgenomen.
Vertaling en bewerking: Foka van de Beek
Noten
1 Aantallen genoemd door Les Isaac in: Stephen Tomkins, ‘Saturday night en Sunday morning, an interview with Les Isaac’, Reform Magazine, October 2014.
2 Les Isaac and Rosalind Davies, Street Pastors, Eastbourne: David C. Cook Kingsway Communications, 2009, 24.
3 Rev. Dr. Pat Took, regionaal predikant-teamleider voor de London Baptist Association, geciteerd in: Isaac and Davies, Street Pastors, 166.
4 Isaac and Davies, Street Pastors, 104.
5 Ray Bakke, The Urban Christian: Effective Ministry in Today’s Urban World, Downers Grove: Intervarsity Press, 1987.
6 Interview, 29 april 2015.
7 Les Isaac and Rosalind Davies, Faith on the Streets: Christians in action through the Street Pastors movement, London: Hodder & Stoughton, 2014, 156.
— Francis Brienen woont en werkt in Londen. Zij is hoofd van de afdeling Missionair Werk van de United Reformed Church.