Het meest recente nummer van Oecumenische Bezinning, de periodieke uitgave van de Raad van Kerken in Nederland besteed ook aandacht aan het slavernijverleden, de rol van kerken en theologie en hoe dit vandaag voorleeft.
Hieronder volgt het redactioneel van Geert van Dartel, de voorzitter van de Raad van Kerken:
Het slavernijverleden was lang een blinde vlek in het collectieve geheugen van de Nederlandse samenleving. Dat is geleidelijk aan het veranderen dankzij de emancipatie van nazaten van slaafgemaakten die er in ons land al jaren met nadruk aandacht voor vragen, historisch onderzoek en een stroom van publicaties in de media. Op 19 december 2022 bood premier Mark Rutte namens de Nederlandse regering in een historische rede, gehouden in het Nationaal Archief in Den Haag, excuses aan. De Nederlandse overheid, zo zei premier Rutte, heeft slavernij eeuwen- lang mogelijk gemaakt, gestimuleerd, in stand gehouden en ervan geprofiteerd.
In het onderzoek naar het slavernijverleden wordt ook gekeken naar de rol van de kerken. In 2013 sprak de Raad van Kerken zich daarover uit:
‘Als kerken weten we ons deel van dit schuldig verleden en moeten we vaststellen dat theolo- gie in bepaalde omstandigheden misbruikt is om slavernij te rechtvaardigen. Als kerken benoemen we deze betrokkenheid, en willen we helpen recht te doen aan de nazaten van hen die soms generaties achtereen zijn geknecht en uitgebuit, waarbij we als kerken ons realiseren dat kerken destijds onderling verschilden qua mogelijkheden en dat er binnen diverse kerken ook verschillende geluiden te horen waren.’
Met deze verklaring werden verwachtingen gewekt die in de daarop volgende jaren niet werden ingelost. De verklaring kreeg geen vervolg in programma’s gericht op herstel. Daar ligt voor kerken in ons land nog een grote taak.
Op weg naar de herdenking in 2023 van de afschaffing van de trans-Atlantische slavernij organiseert de Raad van Kerken in samenwerking met andere organisaties verschillende activiteiten ter bevordering van de bewustwording van de rol van de kerken in dit pijnlijke verleden en als stap in het proces van een heilzame verwerking van dat verleden.
Eén daarvan is deze uitgave, een handreiking voor bezinning en dialoog vol oproepen en vragen onder de titel Eindelijk vrij?, een titel die verwijst naar een uitspraak van Martin Luther King (zie het laatste artikel in dit nummer). Het vraagteken staat er echter niet zomaar. Het vraagteken duidt aan dat er nog veel werk te doen is als het gaat om enerzijds de doorwerking van het slavernijverleden tot in de huidige tijd (bijv. racisme) en anderzijds moderne vormen van slavernij en afhankelijkheid.
Het boekje bestaat uit vier delen die afzonderlijk worden ingeleid en die voorzien zijn van gespreksvragen. Het boekje beslaat een breed palet van onderwerpen. In het eerste deel gaat het over de opvattingen over slavernij in de Bijbel, vervolgens kijken we naar de ge- schiedenis en de rol van de kerken in de slavernij in de West en in de Oost. In het derde deel komen vertegenwoordigers van verschillende kerken in interviews aan het woord. Het vier- de en laatste deel is gewijd aan de weg naar heilzame verwerking van het slavernijverleden.
Het verleden heeft lange schaduwen die onderhuids doorwerken. Voor een goed samenleven is het van belang dat de Nederlandse bevolking en de kerken in het collectieve geheugen ruimte maken voor deze beladen geschiedenis. Dan kunnen er nieuwe contacten en relaties ontstaan die een weg openen naar een nieuwe, gezamenlijke toekomst, die wij samen zullen schrijven.
Wilt u het boekje ook lezen? Neem dan een gratis abonnement op Oecumenische Bezinning via de website van de Raad van Kerken.