Op 31 mei 2023 overleed Agnes Abuom, nog geen acht maanden na de 11e Assemblee van de Wereldraad in Karlsruhe. Agnes Abuom was vergadervoorzitter van de Wereldraad van Kerken, van 2013 (Assemblee in Busan) tot 2022 (Assemblee in Karlsruhe). Zij was de eerste vrouw en de eerste vertegenwoordiger van Afrika die voorzitter werd. Velen zullen zich haar krachtige persoonlijkheid, gevat in een tengere gestalte, dankbaar herinneren met haar jarenlange inzet voor de oecumenische beweging en de wereldwijde kerk.
Agnes Abuom werd in 1949 geboren in Noordwest Kenya. Ze groeide op in een christelijk milieu, in haar studententijd ontwikkelde ze ook politieke belangstelling. En hoewel het in haar milieu niet vanzelf sprak, hoorden voor haar christelijk geloof en betrokkenheid op sociale gerechtigheid vanzelfsprekend bij elkaar. In Kenya bracht haar kritiek op de overheid haar diverse malen in moeilijkheden, waardoor ze een deel van haar leven in het buitenland doorbracht. Desondanks bleef ze verknocht aan haar land. Bij haar uitvaart werd gezegd: ‘Ze was en bleef een dorpsmeisje. Ze was en bleef ook een rebel!’
Tijdens de Assemblee in Busan, leerde ik Agnes Abuom kennen. Voor mij het moment dat ik redelijk nieuw binnenkwam in dit oecumenische circuit. Op de één of andere wijze kwam ik snel in vergaderingen terecht waar over de koers van de assemblee nagedacht werd. En daarbij viel Agnes op. Tactvol en resoluut. Oog voor iedereen, maar wel voorwaarts op de weg van ‘gerechtigheid en vrede’. Wat was ik trots en ontroerd toen ze aan het einde van de Assemblee tot voorzitter gekozen werd! Voor het eerst een vrouw, en meteen een Afrikaanse! Met de Noor Olav Fykse Tveit als algemeen secretaris vormde ze een prachtig duo.
In de jaren die volgden werkte ik nauw met haar samen. Agnes had een bijzondere manier van voorzitten. Respectvol naar alle deelnemers, uitnodigend voor degenen die niet zomaar het woord namen. Er zeer op gericht om jongeren te stimuleren. Wat me het meest bijgebleven is, is hoe zij handelde als het echt spannend werd in vergaderingen. Als anderen de stemmen begonnen te verheffen, ging Agnes zachter praten. Als vanzelf verstomde dan het rumoer. Haarscherp wist ze de pijn te benoemen, zonder haar eigen conclusies op te dringen. Als het echt vast begon te lopen, vroeg ze om een moment van stilte, om een moment van gebed, of om een lied.
Ik herinner me hoe spannend het gesprek in juni 2022 was, rond Rusland en Oekraïne en de rol van de Russisch-Orthodoxe Kerk. Nadat vertegenwoordigers van de Russisch-Orthodoxe Kerk gesproken hadden, vroeg Agnes om een lied. Tijdens het ‘kyrie eleison’ dat ingezet werd, stroomden de tranen over mijn wangen. Uiteindelijk bleek het, ook met instemming van de Russisch-Orthodoxe vertegenwoordigers, mogelijk om als Wereldraad van Kerken uit te spreken dat de invasie van Rusland in Oekraïne illegaal en niet te rechtvaardigen is.
Tijdens de vergadering van het centraal comité, juni 2023, is Agnes Abuom formeel en informeel uitgebreid herdacht. Met veel respect en diepe genegenheid.
Karin van den Broeke,
lid van het centraal en uitvoerend comité van de Wereldraad van Kerken
Beeld: WCC