Stek – stichting voor stad en kerk heeft in Den Haag een aantal buurt-en-kerkhuizen: plekken voor ontmoeting en ondersteuning in de buurt. Stichting Soesterkwartier in Amersfoort wil gemeenschappen creëren als een open familie in de wijk, waar mensen met vallen en opstaan over Gods liefde leren en waar ieder waardevol is. Twee inspirerende diaconaal-missionaire initiatieven in dit nummer van TussenRuimte, twee voorbeelden om Integral Mission te duiden: wat is het, en wat doet het?
Geestelijk vader: René Padilla
Een van de eersten die over Integral Mission1 sprak was theoloog en missioloog René Padilla.2 Padilla werd in 1932 in Ecuador geboren en groeide op in Colombia. Zijn vader was daar parttime voorganger in een evangelische kerk, waardoor het gezin te maken had met twee soorten van uitsluiting: als migranten en als religieuze minderheid. Zijn jeugd werd getekend door een verlangen naar het begrijpen van de betekenis van het christelijk geloof voor rechtvaardigheid en vrede in een maatschappij die gekenmerkt werd door onderdrukking, uitbuiting en machtsmisbruik. Na zijn studie filosofie en theologie aan het evangelische Wheaton College in de Verenigde Staten en aan de Universiteit van Manchester (UK), keerde René in 1959 terug naar Latijns-Amerika en werd rondreizend secretaris van International Fellowship of Evangelical Students (IFES) op het continent.
De jaren zestig en zeventig waren niet alleen in Europa, maar ook in Latijns-Amerika bewogen decennia, gekenmerkt door urbanisatie, explosieve bevolkingsgroei, marxistische revoluties, militaire staatsgrepen en onderdrukkende regimes. De studenten die Padilla in IFES-verband ontmoette vroegen zijn advies, maar Padilla ontdekte dat het protestants-evangelisch geloof weinig tot geen antwoorden had op vragen uit de Latijns-Amerikaanse context: dit geloof ging over individuele, verticale verlossing en zweeg over het goede nieuws voor sociale dimensies en horizontale kwesties.
Niet afzijdig blijven
Padilla zocht naar een zendingsbegrip dat meer geïnspireerd zou zijn door de Bijbel. Hij worstelde er mee dat zending vooral geografisch geduid werd. Het bracht vier ongezonde dichotomieën met zich mee: zenders versus ontvangers, geestelijkheid versus leken, het leven van de kerk versus de missie van de kerk en ten slotte thuis versus veld. Padilla bepleitte dat de kerk bestaat uit geroepenen, die ook gezondenen zijn. Geen dichotomie meer. Missie gaat veel meer over grenzen van ‘met geloof naar zonder (of ander) geloof’. Missie gaat dwars door culturele, etnische, sociale, economische en politieke grenzen. Padilla kon niet anders dan zijn eerdere overtuiging dat ‘sociale actie een noodzakelijk gevolg was maar niet een onderdeel van het evangelie’ herzien.3 Hij begon de scheiding die er was tussen evangelisatie en sociale actie op de agenda van de internationale evangelische kerken te zetten:
De proclamatie van het evangelie en de demonstratie van het evangelie in de vorm van dienstbaarheid zijn een ondeelbaar geheel. De een zonder de ander is een incompleet, verminkt evangelie en daarom tegengesteld aan de wil van God. Vanuit dit perspectief is het dwaas om te vragen wat belangrijker is: het evangelie of sociale verantwoordelijkheid. Dit zou hetzelfde zijn als vragen welke vleugel van een vliegtuig belangrijker is: de rechter of de linker.4
De vragen die Padilla zich stelde liepen in pas met de ontwikkelingen wereldwijd: onder evangelische christenen begon er ongemak te ontstaan over het gebrek aan sociale verantwoordelijkheid binnen de kerk. Evangelische kerken en bewegingen kwamen bijeen op het congres over de wereldwijde missie van de kerk in Wheaton, Illinois in de Verenigde Staten (1966). Daar werd een verklaring opgesteld die erkende dat we schuldig zijn aan ons afzijdig houden van de wereld waardoor we haar zorgen en bedenkingen niet onder ogen zien en adresseren.5
Een paar jaar later, op een congres specifiek voor missie in Latijns-Amerika, werd de evangelische verklaring van Bogota opgesteld met dezelfde strekking:
‘… de tijd is gekomen dat wij als evangelische christenen, op de bijbelse grondslag van ons geloof, onze sociale verantwoordelijkheid op ons nemen … om in de Latijns-Amerikaanse realiteit van onderontwikkeling, sociale ongerechtigheid, honger, geweld en hopeloosheid te leven naar het voorbeeld van Christus.’6
In 1974 was Padilla aanwezig bij het internationale congres over wereldevangelisatie in Lausanne, geleid door Billy Graham en John Stott. Padilla riep hier op om de traditionele, niet-relevante aanpak van wereldwijde zending drastisch te wijzigen. Bovendien sprak hij het leiderschap aan over de eenzijdige westerse agenda, gebaseerd op westerse theologie. Als resultaat van onder andere deze inbreng werd het Lausanne Verbond opgesteld met als expliciet punt de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de christen.
‘We erkennen dat God zowel de Schepper als de Rechter is van alle mensen. Daarom moeten wij ook deelhebben aan zijn verlangen naar gerechtigheid en verzoening in heel de samenleving en naar de bevrijding van de mensen van elke soort van onderdrukking […]. Ook ten aanzien hiervan belijden wij dat wij dit vaak over het hoofd zagen en dat wij soms evangelisatie en maatschappelijke verantwoordelijkheid als aan elkaar tegengesteld hebben gezien. Ofschoon verzoening tussen mensen niet hetzelfde is als verzoening met God; sociale actie geen evangelisatie is en politieke bevrijding geen verlossing is, spreken we toch uit dat evangelisatie en maatschappelijke en politieke betrokkenheid beide deel zijn van onze christelijke verantwoordelijkheid. Beide zijn noodzakelijke uitingen van onze leer over God en de mens, van onze liefde tot de naaste en onze gehoorzaamheid aan Jezus Christus.’ (www.lausanne.org)
Padilla bleef nadenken over de noodzakelijke veranderingen en kwam in 1979 met de term Integral Mission. Hij had ingezien dat de westerse traditionele zending een tunnelvisie had en zich focuste op geestelijke zaken. Gods missie echter is het terugbrengen van de héle schepping onder de autoriteit van Christus, de mens, samenleving en natuur in álle aspecten. Met Integral Mission komt de focus van missie op dit geheel te liggen.
Highlights vanaf de jaren tachtig
In de jaren tachtig vonden er regelmatig evangelische consultaties plaats met thema’s gerelateerd aan Integral Mission. Zo was er in Hoddesdon (UK) in 1980 een vierdaagse bijeenkomst om na te denken over een simpele levensstijl. De impuls hiervoor was al gegeven in het Lausanne Verbond van 1974. Gemotiveerd door gehoorzaamheid aan de roeping van Christus, deels uit oprecht medeleven met de armen, en uit zorg om evangelisatie, ontwikkeling en gerechtigheid, en deels uit de verwachting van de dag des oordeels werd gewerkt aan het ontwikkelen van een rechtvaardige en simpele levensstijl. Naar aanleiding van de Lausanne-consultatie in 1983 over de kerk en haar antwoord op menselijke noden, wordt er een stelling opgenomen waarin kerken en organisaties die stil blijven zelfs aangeklaagd worden vanwege het zwijgend support dat zij geven aan de socio-economische status quo.7
Micha Netwerk
Een voorbeeld voor de ontwikkeling van Integral Mission in de jaren negentig is de oprichting van het wereldwijde Micha Netwerk, dat bestaat uit kerken, organisaties en individuen. Het netwerk stelt zich tot doel een wereldwijde gemeenschap van christenen te motiveren en inspireren om Integral Mission te omarmen. Hun lijfspreuk komt uit Micha 6:8 waar staat: ‘Er is jou, mens, gezegd wat goed is, je weet wat de heer van je wil: niets anders dan recht te doen, trouw te betrachten en nederig de weg te gaan van je God’ (Nieuwe Bijbelvertaling).
In een actie die uit dit motto voortkwam, spijkerde Micha Nederland op 31 oktober 2007 het Micha Manifest op de deur van de Zwolse Jeruzalemkerk. Een selectie uit de stellingen:
‘Wij willen actief opkomen voor hen die in deze wereld onrechtvaardig behandeld worden.
Wij willen oefenen in een levenshouding van verwondering over, en respect en zorg voor de schepping.
Wij willen niet langer gebruikmaken van goederen die ten koste van het welzijn van anderen zijn geproduceerd.
Wij willen van harte en gul de ons geschonken rijkdom delen met hen die in armoede leven, ook als wij daardoor zelf misschien soberder moeten gaan leven.’ (www.michanederland.nl/manifest/)
Cape Town Commitment
In 2010, precies honderd jaar na de eerste Wereldzendingsconferentie in Edinburgh, organiseerde de Lausannebeweging hun derde congres over wereldevangelisatie in Kaapstad, met vertegenwoordigers uit bijna tweehonderd landen. Tijdens het congres werd het Cape Town Commitment aangenomen met daarin onder andere een geloofsbelijdenis en oproep tot actie:
‘De Bijbel maakt duidelijk dat Gods missie zijn verlossingsplan voor de hele schepping verkondigt. Waar Gods missie wordt geïntegreerd in ons leven, zal dat dus inhouden het onderscheiden, verkondigen en voorleven van de bijbelse waarheid dat het evangelie Gods goede nieuws is, door het kruis en de opstanding van Jezus Christus, voor mensen persoonlijk, voor de samenleving in haar geheel en voor de volledige schepping. Alle drie zijn gebroken en lijden door de zonde. Alle drie vallen onder de verlossende liefde en het doel van God. Alle drie moeten deel uitmaken van de allesomvattende missie van Gods volk.’ (I.7a)
Drie focuspunten
Chris Wright vat deze punten samen als drie focuspunten voor missie: de kerk opbouwen door evangelisatie en onderwijs, de samenleving dienen door mededogen en werken aan gerechtigheid en door de zorg om de schepping. Hij argumenteert dat dit gedaan wordt omdat Jezus Heer is over de kerk, de Heer is over elke natie, regering en cultuur en omdat Jezus Heer is over hemel en aarde. Wat al dit handelen integreert en het hart van handelen is, is De op God gecentreerde en door God gegenereerde realiteit van het evangelie integreert dit handelen en is er het hart van:
‘[…] de verkondiging van de bijbelse feiten van het verhaal van heil, het kosmische verhaal van Gods verlossende bestemming voor de hele schepping. In evangelisatie vertellen we dat verhaal. En vanuit dat (en alleen dat) verhaal komt al onze missie voort.’8
In de ontwikkeling van Integral Mission vanaf Padilla tot het Cape Town Commitment en Chris Wright zien we constanten van missie als taak van allen, individueel en als (kerk-)gemeenschap, de integratie van geloven en doen, en de integratie van handelen en verkondigen. En de verantwoordelijkheid die christenen hebben voor de schepping staat steeds prominenter op de missie-agenda.
Gezicht geven
Hoe zien we die punten terug in Nederland? Integral Mission lijkt hier een manier om de negatieve spiraal waarin veel kerken door leegloop en vergrijzing terechtgekomen zijn te doorbreken: met elkaar iets opzetten en uitvoeren voor een betere wereld en aanwezig zijn in de wijk; de kerk een gezicht geven naar de buitenwereld toe.
Concrete voorbeelden hiervan zijn de pioniersplekken van de Protestantse Kerk, stichting Present, kerken die meedoen met de Integral Mission Community van Tear, de buurtkerk in Overvecht, stichting Gave, Business as Mission9, om er maar een paar te noemen. Pioniersplekken in de wijk beantwoorden aan de behoefte aan nieuwe vormen van kerk-zijn. De Integral Mission-trend speelt hier op in wanneer stadskerken zich inzetten voor hun buurt.
Kerk-wijkprojecten met activiteiten voor ouderen, de acties van de Protestantse Kerk om de regering te dwingen bed, bad en brood te verschaffen ook aan uitgeprocedeerden, of de actie van christenen en niet-christenen om concreet iets te doen voor vluchtelingen gestrand in Griekenland (zie Reportage in dit nummer) zijn voorbeelden van hoe hieraan invulling wordt gegeven. Jongeren zoeken naar nieuwe vormen van kerk-zijn en missie en vinden mogelijkheden binnen Integral Mission om een project op te zetten en anderen, dichtbij en ver weg, te helpen. Integral Mission-initiatieven sluiten aan bij die tijdgeest.
Binnen Integral Mission is er ruimte om als christen met zorg voor de schepping aan de gang te gaan: voortkomend uit de angst en zorg voor de gevolgen van de opwarming van de aarde en de klimaatverandering, thema’s die met name jongeren en jonge ouders aanspreken. Organisaties als Micha Nederland en Tear hebben ecologische rechtvaardigheid ingeweven in hun christelijke identiteit.
Aantrekkingkracht
We mogen concluderen dat in Nederland Integral Mission voor kerken en missieorganisaties een hot topic is. Maar wat is zo aantrekkelijk aan Integral Mission en waar dan zit de meerwaarde? Zouden de criteria (dienst aan de kerk, dienst aan de samenleving en zorg voor de schepping omwille van het evangelie) voor Integral Mission zoals aangedragen door Chris Wright een soort van meetlat kunnen zijn voor het wat en hoe van projecten?
Als we teruggaan naar twee projecten uit de introductie en verderop in dit nummer, wat kunnen we dan samenvatten?
Over Stek Den Haag lezen we in het artikel van Stegeman dat evangelisatie geen onderdeel van de agenda is. Stek is zonder meer dienstbaar aan de samenleving. Voor wat betreft Wrights derde punt kan ik geen uitspraak doen op basis van het artikel van Stegeman.
Bij Buurtkerk Soesterkwartier (Oeds Blok) zien we expliciet het doel om samen, met vallen en opstaan, meer te leren van Gods liefde en in die zin dienst aan de kerk. Wrights tweede punt dienst aan de samenleving zien we terug in hun verlangen sociale cohesie te stimuleren waar ieder waardevol is. Voor wat betreft zorg voor de schepping kan ik ook hier geen uitspraak doen.
Opvallend is het dat zowel Blok als Stegeman duidelijk maken dat Integral Mission iets met je doet. Blok heeft het over een ‘tweede bekering’ en Stegeman geeft aan dat hij anders tegen de kerk en de stad is aan gaan kijken.
Wel blijft het een vraag en uitdaging in hoeverre Integral Mission, wanneer zij als primair doel heeft een dienst te verlenen aan de samenleving, de integriteit van handelen en verkondigen kan behouden in de Nederlandse context.
We observeren dat er een aantrekkingskracht uit gaat van het model in Nederland: de oproep aan christenen om een levensstijl te hebben die geloofwaardig is en daaraan individueel en in gemeenschap vorm te geven in de buurt, in Nederland en in de wereld. En dit wordt niet gedaan alleen om het goed dat dit bewerkt in de kerk, samenleving of voor de schepping: het wordt gedaan omwille van en in navolging van Jezus.
Noten
1 C. René Padilla, ‘What is Integral Mission’, pdf op www.dmr.org
2 David C. Kirkpatrick, ‘C. René Padilla and the Origins of Integral Mission in Post-War Latin America’, in: Journal of Ecclesiastical History, Vol. 67, No 2, 2016, 351-371
3 Kirkpatrick, 365
4 Ibid., voetnoot 5, 368
5 C. René Padilla, ‘Integral Mission and its Historical Development’, pdf op www.micahnetwork.org
6 Emilio Antonio Núñez C. & William David Taylor (red.), Crisis and Hope in Latin America … An Evangelical Perspective, Pasadena, CA: William Carey Library, 1996, 414
7 Vinay Samuel & Chris Sugden (red.), The Church in Response to Human Need, Oxford: Regnum, 1987
8 Chris Wright, ‘Integral Mission and the Great Commission. The Five Marks of Mission’, pdf op www.loimission.net, 5-8
9 Gea Gort, BAM! Business as Mission. Een wake-up call voor werk, kerk en samenleving, 2016
— Annemieke van den Berg is relatiemanager Kerk & Global missions bij MissieNederland en redactielid van TussenRuimte.